Het besef dat het anders moet in de landbouw, met meer aandacht voor de natuur, is groeiende onder boeren, volgens Alex Datema. Zelf boert hij al jaren natuurinclusief, maar om die overstap te maken is voor veel boeren niet zo eenvoudig. Al was het maar omdat voor iedereen de stap van bewustwording naar handelen een ingewikkelde is.

Er moet veel veranderen in het landbouwproces en de Rabobank probeert die verandering aan te jagen. Door veel gesprekken te voeren met boeren, maar ook door financiële consequenties te verbinden aan de manier waarop wordt geboerd. De beeldvorming dat boeren niet willen veranderen, niet duurzamer willen worden, klopt niet. Helaas wordt dat beeld bepaald door een heel kleine groep boeren, zo’n vijf tot tien procent, die niet gelooft in klimaatverandering en daarom niet wil veranderen. De beeldbepalendheid van de onwillige boeren, frustreert Datema. Maar het is zijn taak om voorbij die frustratie een mooi toekomstbeeld te schetsen en te laten zien hoe je daar kan komen.

Het was niet Datema’s droom om directeur bij de Rabobank te worden. Sterker nog, toen hij werd gebeld door de bank liet hij weten geen ambitie te hebben om bankier te worden. Toen hij doorhad dat de bank, net als hij, de landbouwsector wilde verduurzamen en daarvoor iemand nodig had uit de sector om die boodschap uit te dragen, was hij om. Hij ziet deze functie als een enorme kans om invloed te hebben op alle veranderingen die nodig zijn in de food en agrisector.

De kritiek dat de Rabobank zich schuldig maakt aan ‘boerwashing’, is volgens Datema niet terecht. Hij kan nog steeds alles zeggen en heeft de vrijheid om dingen in gang te zetten die hij nodig acht. En dat mensen denken dat hij de functie heeft genomen om lekker veel geld te verdienen, legt hij naast zich neer.

Bij de Rabobank ligt nu een toekomstwens voor 2040: hoe ziet de sector er dan idealiter uit en welke route leidt daarheen? Dat is een verre van gebruikelijke manier van zakendoen bij een bank, afgaan op wensen, maar getuigt volgens Datema van de bereidheid van de bank om het goede te doen.

De Rabobank noemt zichzelf de bank van de transitie. Maar om transitiedoelen te behalen, heeft een bank andere mensen nodig dan de standaardbankiers. En moet de bank anders gaan kijken naar financiering. De transitie kan namelijk nooit plaatsvinden als alleen maar wordt gedacht aan risicobeheersing.

Er is door de bank al zodanig geïnvesteerd in biobased bouwen dat alle partijen in de keten er nu klaar voor zijn. Boeren willen ook de gewassen ervoor gaan verbouwen, maar de vraag naar die gewassen is nog onvoldoende om er ook winst mee te behalen. De Rabobank zou de vraag kunnen stimuleren door bijvoorbeeld hypothecaire voordelen te geven aan mensen die biobased bouwen.

Door persoonlijk leiderschap kan Datema systeemverandering in gang zetten. In de loop der jaren heeft hij leren vertrouwen op zijn gevoel. Als hij merkt dat hij mensen niet meekrijgt op de manier die hij voor ogen heeft, doet hij het op een andere manier. Hij probeert te kijken naar kansen en mogelijkheden. Die liggen volgens hem in het feit dat boeren op zoek zijn naar iemand die ze de weg wijst en zekerheid geeft. Daarnaast hebben de grote bedrijven inmiddels door dat duurzaamheid niet alleen idealisme is, maar ook de enige manier om op termijn overeind te blijven.