Mlipuko mkubwa uliotokea karibu na mgodi wa dhahabu huko kusini magharibi mwa Burkina Faso umesababisha vifo vya watu 60 na kujeruhi wengine zaidi ya mia moja. Mlipuko huo umetokea katika ghala la mada za kemikali zinazotumiwa kusafishia madini ya dhahabu.

Sansan Kambou ambaye ni mlinzi wa mazingira aliyekuwepo eneo la tukio hilo amesema maiti nyingi za watu zilitapakaa huku na kule. Watu walioshuhudia wamesema milipuko kadhaa ilisikika kwa kufuatana katika eneo hilo.

Burkina Faso ina kasi kubwa ya uzalishaji wa madini ya dhahabu barani Afrika na kwa sasa inashika nafasi ya tano katika uzalisha wa madini hayo. Karibu watu milioni 1.5 wanafanya kazi katika sekta ya madini ya dhahabu nchini Burkina Faso na thamani na uzalishaji wa tasnia hiyo mwaka 2019 ilitangazwa kuwa ni karibu dola bilioni 2.

English: 

Explosion reportedly kills 60 people near Burkina Faso gold mine

An explosion near a gold mining site in south-western Burkina Faso has killed 60 people and injured more than 100 others.  According to witnesses and the national broadcaster, the explosion, which happened on Monday, was believed to have been caused by chemicals used to treat gold stocked at the site

Mlipuko mkubwa uliotokea karibu na mgodi wa dhahabu huko kusini magharibi mwa Burkina Faso umesababisha vifo vya watu 60 na kujeruhi wengine zaidi ya mia moja. Mlipuko huo umetokea katika ghala la mada za kemikali zinazotumiwa kusafishia madini ya dhahabu.
Sansan Kambou ambaye ni mlinzi wa mazingira aliyekuwepo eneo la tukio hilo amesema maiti nyingi za watu zilitapakaa huku na kule. Watu walioshuhudia wamesema milipuko kadhaa ilisikika kwa kufuatana katika eneo hilo.
Burkina Faso ina kasi kubwa ya uzalishaji wa madini ya dhahabu barani Afrika na kwa sasa inashika nafasi ya tano katika uzalisha wa madini hayo. Karibu watu milioni 1.5 wanafanya kazi katika sekta ya madini ya dhahabu nchini Burkina Faso na thamani na uzalishaji wa tasnia hiyo mwaka 2019 ilitangazwa kuwa ni karibu dola bilioni 2.
English: 
Explosion reportedly kills 60 people near Burkina Faso gold mine
An explosion near a gold mining site in south-western Burkina Faso has killed 60 people and injured more than 100 others. &nbsp;According to witnesses and the national broadcaster, the explosion, which happened on Monday, was believed to have been caused by chemicals used to treat gold stocked at the site

A news and current affairs show produced live by the current affairs team.

News in KiSwahili

BURKINA FASO: Mlipuko karibu na mgodi wa dhahabu waua watu 60 nchini Burkina Faso

Benki ya Mataifa ya Afrika ya Kati yenye makao makuu nchini Cameroon (BEAC) imeitaka Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR) kubatilisha sheria iliyopitisha mwishoni mwa mwezi Aprili iliyoidhinisha sarafu ya kidijitali ya Bitcoin kuwa sarafu rasmi. Benki hiyo ilionya katika barua iliyotangazwa kwa umma wiki jana kwamba hatua hiyo ilikiuka sheria zake na inaweza kuathiri utulivu wa kiuchumi katika eneo hilo.

BEAC ilisema uamuzi wa CAR wa kufanya Bitcoin kuwa sarafu rasmi unaweza kushindana na Faranga ya Afrika ya Kati (CFA), sarafu ya eneo hilo inayoungwa mkono na Ufaransa. Barua kutoka kwa gavana wa benki hiyo kwa waziri wa fedha wa CAR ya tarehe 29 Aprili, na kuwekwa hadharani wiki jana, ilisema hatua hiyo inaonyesha kuwa CAR inataka sarafu iliyo nje ya uwezo wa benki hiyo.

Barua ya benki ya kikanda inaeleza kuwa kutumia cryptocurrency kunaweza kuharibu utulivu wa kifedha katika Jumuiya ya Kiuchumi na Fedha ya Afrika ya Kati (CEMAC). Wanachama wa CEMAC, ikiwa ni pamoja na CAR, Cameroon, Chad, Gabon, Equatorial Guinea, na Jamhuri ya Kongo, wanatumia Franc ya CFA kama sarafu.

Benki hiyo iliitaka CAR kukubaliana na CEMAC katika kukuza ushirikiano wa kiuchumi na kifedha na kuepuka sera zinazoweza kusababisha kushuka kwa fedha. Lakini wanauchumi wanaona kuwa cryptocurrency inakua kwa umaarufu na ni ngumu kudhibiti.

Mwanauchumi wa Mtaji wa Fedha Willy Delort Heubo alisema miamala ya Bitcoin imeongezeka mara nne katika eneo hilo katika miaka mitatu iliyopita.

Alisema uamuzi wa CAR wa kupitisha Bitcoin kama sarafu halali ni ukiukaji wa mkataba wa jumuiya uliotiwa saini na nchi sita wanachama wa (CEMAC) kulinda uadilifu wa kifedha wa kizuizi cha kiuchumi na maendeleo ya kiuchumi. Hata hivyo, Heubo alisema licha ya sera za eneo hilo dhidi ya kuhalalisha Bitcoin kuwa sarafu rasmi, ni vigumu sana kusimamisha shughuli za cryptocurrency wakati watu wanakubali kuitumia kama njia ya malipo.

BEAC pia imeelezea wasiwasi kuwa fedha za siri zinaweza kurahisisha wahalifu kufuja pesa na kufadhili ugaidi au uasi katika eneo hilo. CAR imekuwa katika mzozo kati ya waasi na serikali kuu tangu 2013. Cameroon inapambana na watu wanaotaka kujitenga, na Chad inakabiliana na uasi unaoenea wa Kiislamu.  

Wiki iliyopita, Muungano wa Waajiri wa Cameroon ulisema makundi yenye silaha katika nchi za Afrika ya kati hutumia Bitcoin kuficha miamala yao ya kifedha. Muungano huo ulisema Cameroon mwaka wa 2021 iliripoti miamala ya Bitcoin ya $260 milioni - 40% kati ya hizo kwa watu wanaotaka kujitenga katika mikoa ya magharibi.

Benki kuu ya Afrika ilisema badala ya kutumia Bitcoin, CAR inapaswa kutekeleza sera za kifedha za CEMAC ili kupunguza umaskini uliokithiri.

Mchumi na mshauri wa CEMAC David Kunde alisema ikiwa CAR haitabatilisha sheria ya Bitcoin, benki inaweza kuiadhibu. Alisema CAR au mataifa yoyote wanachama wa CEMAC yanapotaka kununua katika soko la kimataifa, hukimbilia Benki ya Mataifa ya Afrika ya Kati kwa ajili ya kupata ukwasi kwa miamala yao. Kunde alisema Benki inaweza kuzuia akiba ya CAR ikiwa itakiuka sheria za jumuiya ya kiuchumi.

Hata hivyo , BEAC ilikataa kujibu maswali kutoka kwa waandishi wa habari juu ya shinikizo gani inaweza kutumia kupata CAR kubatilisha sheria ya Bitcoin.

Faranga ya Afrika ya Kati (CFA) iliegemezwa kwa faranga ya Ufaransa kufuatia makubaliano yaliyotiwa saini kati ya Cameroon, Chad, Jamhuri ya Afrika ya Kati, Equatorial Guinea, Gabon na Jamhuri ya Kongo mnamo 1948.  

Benki ya Mataifa ya Afrika ya Kati yenye makao makuu nchini Cameroon (BEAC) imeitaka Jamhuri ya Afrika ya Kati (CAR) kubatilisha sheria iliyopitisha mwishoni mwa mwezi Aprili iliyoidhinisha sarafu ya kidijitali ya Bitcoin kuwa sarafu rasmi. Benki hiyo ilionya katika barua iliyotangazwa kwa umma wiki jana kwamba hatua hiyo ilikiuka sheria zake na inaweza kuathiri utulivu wa kiuchumi katika eneo hilo.
BEAC ilisema uamuzi wa CAR wa kufanya Bitcoin kuwa sarafu rasmi unaweza kushindana na Faranga ya Afrika ya Kati (CFA), sarafu ya eneo hilo inayoungwa mkono na Ufaransa. Barua kutoka kwa gavana wa benki hiyo kwa waziri wa fedha wa CAR ya tarehe 29 Aprili, na kuwekwa hadharani wiki jana, ilisema hatua hiyo inaonyesha kuwa CAR inataka sarafu iliyo nje ya uwezo wa benki hiyo.
Barua ya benki ya kikanda inaeleza kuwa kutumia cryptocurrency kunaweza kuharibu utulivu wa kifedha katika Jumuiya ya Kiuchumi na Fedha ya Afrika ya Kati (CEMAC). Wanachama wa CEMAC, ikiwa ni pamoja na CAR, Cameroon, Chad, Gabon, Equatorial Guinea, na Jamhuri ya Kongo, wanatumia Franc ya CFA kama sarafu.
Benki hiyo iliitaka CAR kukubaliana na CEMAC katika kukuza ushirikiano wa kiuchumi na kifedha na kuepuka sera zinazoweza kusababisha kushuka kwa fedha. Lakini wanauchumi wanaona kuwa cryptocurrency inakua kwa umaarufu na ni ngumu kudhibiti.
Mwanauchumi wa Mtaji wa Fedha Willy Delort Heubo alisema miamala ya Bitcoin imeongezeka mara nne katika eneo hilo katika miaka mitatu iliyopita.
Alisema uamuzi wa CAR wa kupitisha Bitcoin kama sarafu halali ni ukiukaji wa mkataba wa jumuiya uliotiwa saini na nchi sita wanachama wa (CEMAC) kulinda uadilifu wa kifedha wa kizuizi cha kiuchumi na maendeleo ya kiuchumi. Hata hivyo, Heubo alisema licha ya sera za eneo hilo dhidi ya kuhalalisha Bitcoin kuwa sarafu rasmi, ni vigumu sana kusimamisha shughuli za cryptocurrency wakati watu wanakubali kuitumia kama njia ya malipo.
BEAC pia imeelezea wasiwasi kuwa fedha za siri zinaweza kurahisisha wahalifu kufuja pesa na kufadhili ugaidi au uasi katika eneo hilo. CAR imekuwa katika mzozo kati ya waasi na serikali kuu tangu 2013. Cameroon inapambana na watu wanaotaka kujitenga, na Chad inakabiliana na uasi unaoenea wa Kiislamu. &nbsp;
Wiki iliyopita, Muungano wa Waajiri wa Cameroon ulisema makundi yenye silaha katika nchi za Afrika ya kati hutumia Bitcoin kuficha miamala yao ya kifedha. Muungano huo ulisema Cameroon mwaka wa 2021 iliripoti miamala ya Bitcoin ya $260 milioni - 40% kati ya hizo kwa watu wanaotaka kujitenga katika mikoa ya magharibi.
Benki kuu ya Afrika ilisema badala ya kutumia Bitcoin, CAR inapaswa kutekeleza sera za kifedha za CEMAC ili kupunguza umaskini uliokithiri.
Mchumi na mshauri wa CEMAC David Kunde alisema ikiwa CAR haitabatilisha sheria ya Bitcoin, benki inaweza kuiadhibu. Alisema CAR au mataifa yoyote wanachama wa CEMAC yanapotaka kununua katika soko la kimataifa, hukimbilia Benki ya Mataifa ya Afrika ya Kati kwa ajili ya kupata ukwasi kwa miamala yao. Kunde alisema Benki inaweza kuzuia akiba ya CAR ikiwa itakiuka sheria za jumuiya ya kiuchumi.
Hata hivyo , BEAC ilikataa kujibu maswali kutoka kwa waandishi wa habari juu ya shinikizo gani inaweza kutumia kupata CAR kubatilisha sheria ya Bitcoin.
Faranga ya Afrika ya Kati (CFA) iliegemezwa kwa faranga ya Ufaransa kufuatia makubaliano yaliyotiwa saini kati ya Cameroon, Chad, Jamhuri ya Afrika ya Kati, Equatorial Guinea, Gabon na Jamhuri ya Kongo mnamo 1948. &nbsp;

WITO WA KUFUTA SHERIA YA SARAFU YA BITCOIN

Rais wa Nigeria Muhammadu Buhari ameagiza kuwa mawaziri wowote wanaotaka kugombea katika uchaguzi wa mwaka ujao wanapaswa kujiuzulu kabla ya Mei 16, waziri wa habari alisema Jumatano. 

Chini ya sheria ya uchaguzi ambayo ilirekebishwa Februari, hakuna wateule wa kisiasa wanaoruhusiwa kugombea mchujo wa vyama au kupiga kura wakati wa mchujo kama huo. Raia wa Nigeria watapiga kura mapema mwaka ujao kumchagua rais mpya, magavana wa majimbo, maseneta na wajumbe wa Baraza la Wawakilishi.

"Rais ameagiza wanachama wote wa halmashauri kuu ya shirikisho ambao wanagombea afisi za uchaguzi lazima wajiuzulu mnamo au kabla ya Mei 16. Baadaye, inaweza kuathiri walioteuliwa na serikali kwa wakati ufaao," Lai Mohammed aliambia wanahabari baada ya mkutano wa kila wiki wa baraza la mawaziri.

Mohammed alisema makamu wa rais Yemi Osinbajo, ambaye anataka kumrithi Buhari, aliondolewa kwenye agizo hilo tangu alipochaguliwa  pamoja na Buhari aliyeko madarakani. Chama tawala cha Buhari cha All Progressives Congress kitafanya uchaguzi wa awali wa kuchagua wagombea, ikiwa ni pamoja na urais, mwishoni mwa mwezi huu.

Mawaziri wa uchukuzi na leba, Rotimi Amaechi na Godswill Akpabio, ni miongoni mwa mawaziri saba ambao wametangaza mipango ya kuwania urais au ugavana. 

"Ni ukumbi wa michezo wa kisiasa, sheria mpya ya uchaguzi inahitaji wajumbe wa baraza la mawaziri kufanya hivyo. Kutakuwa na utiifu fulani lakini unaweza kutarajia changamoto za kisheria kwa maelekezo hayo,” alisema Ikemesit Effiong, mkuu wa utafiti katika kampuni ya ushauri ya hatari ya Nigeria ya SBM Intelligence. 

Buhari ata achia madaraka mwaka ujao baada ya kuhudumu kwa mihula miwili kamili. Zaidi ya wagombea 20 wa chama tawala cha All Progressives Congress hadi sasa wamejiandikisha kuwania kura za awali.

Rais wa Nigeria Muhammadu Buhari ameagiza kuwa mawaziri wowote wanaotaka kugombea katika uchaguzi wa mwaka ujao wanapaswa kujiuzulu kabla ya Mei 16, waziri wa habari alisema Jumatano.&nbsp;
Chini ya sheria ya uchaguzi ambayo ilirekebishwa Februari, hakuna wateule wa kisiasa wanaoruhusiwa kugombea mchujo wa vyama au kupiga kura wakati wa mchujo kama huo. Raia wa Nigeria watapiga kura mapema mwaka ujao kumchagua rais mpya, magavana wa majimbo, maseneta na wajumbe wa Baraza la Wawakilishi.
"Rais ameagiza wanachama wote wa halmashauri kuu ya shirikisho ambao wanagombea afisi za uchaguzi lazima wajiuzulu mnamo au kabla ya Mei 16. Baadaye, inaweza kuathiri walioteuliwa na serikali kwa wakati ufaao," Lai Mohammed aliambia wanahabari baada ya mkutano wa kila wiki wa baraza la mawaziri.
Mohammed alisema makamu wa rais Yemi Osinbajo, ambaye anataka kumrithi Buhari, aliondolewa kwenye agizo hilo tangu alipochaguliwa&nbsp; pamoja na Buhari aliyeko madarakani. Chama tawala cha Buhari cha All Progressives Congress kitafanya uchaguzi wa awali wa kuchagua wagombea, ikiwa ni pamoja na urais, mwishoni mwa mwezi huu.
Mawaziri wa uchukuzi na leba, Rotimi Amaechi na Godswill Akpabio, ni miongoni mwa mawaziri saba ambao wametangaza mipango ya kuwania urais au ugavana.&nbsp;
"Ni ukumbi wa michezo wa kisiasa, sheria mpya ya uchaguzi inahitaji wajumbe wa baraza la mawaziri kufanya hivyo. Kutakuwa na utiifu fulani lakini unaweza kutarajia changamoto za kisheria kwa maelekezo hayo,&rdquo; alisema Ikemesit Effiong, mkuu wa utafiti katika kampuni ya ushauri ya hatari ya Nigeria ya SBM Intelligence.&nbsp;
Buhari ata achia madaraka mwaka ujao baada ya kuhudumu kwa mihula miwili kamili. Zaidi ya wagombea 20 wa chama tawala cha All Progressives Congress hadi sasa wamejiandikisha kuwania kura za awali.

RAIS BUHARI AAGIZA WATUMISHI WA UMMA KUJIUZULU

Wanajeshi wanane waliuawa na 13 kujeruhiwa katika shambulizi kaskazini mwa Togo siku ya Jumatano, serikali ilisema, ikiashiria uwezekano wa uvamizi wa kwanza wa mauaji katika taifa hilo na wanamgambo wa Kiislamu ambao wameua maelfu katika nchi jirani.

Kabla ya mapambazuko, kundi la watu wenye silaha kali walivamia kituo cha jeshi katika mkoa wa Kpendjal karibu na mpaka na Burkina Faso, serikali ilisema katika taarifa.

Hakuna aliyedai kuhusika na shambulio hilo. Serikali ililaumu "magaidi", bila kutoa maelezo zaidi.

Wachambuzi wa masuala ya usalama walisema shambulio hilo huenda lilitekelezwa na tawi la ndani la al Qaeda ambalo lina makao yake nchini Mali lakini katika miaka ya hivi karibuni limeenea kusini mwa Burkina Faso.

Makundi yenye uhusiano na Islamic State na al Qaeda yamefanya mamia ya mashambulizi katika ukanda wa Sahel huko Afrika Magharibi katika miaka ya hivi karibuni, yakilenga zaidi nchi zisizo na bandari za Burkina Faso, Niger na Mali.

Togo hadi sasa imeepushwa na ghasia hizo, ambazo zimewalazimisha mamilioni ya watu kukimbia makazi yao, lakini wataalam wa usalama wameonya kuhusu kuenea kwa operesheni ambazo zinaweza kuhusisha mataifa ya pwani kama Togo.

Mnamo mwaka wa 2018, jeshi la Togo lilianzisha operesheni ya kukomesha vikundi vya Kiislamu vinavyoingia kutoka kaskazini. Vikosi vya usalama vilizima shambulio la watu wenye silaha kwenye kambi moja katika eneo moja na shambulio la Jumatano mnamo Novemba 2021, bila kupata hasara. Serikali ilisema wakati huo kwamba washambuliaji walikuwa wamefika kwenye mpaka kutoka Burkina Faso.

Nchini jirani ya pwani ya Togo, Benin, imeshuhudia ongezeko kubwa la mashambulizi karibu na mpaka wake wa kaskazini na Burkina Faso. Wanajeshi watano waliuawa mwezi uliopita wakati msafara wa jeshi ulipogonga kilipuzi.

Washirika wa kimataifa wakiongozwa na Ufaransa wametumia mabilioni ya dola na kupeleka maelfu ya wanajeshi kudhibiti mashambulizi hayo yaliyoanza nchini Mali mwaka 2012 kabla ya kusambaa katika nchi za Niger na Burkina Faso.

Lakini hadi kufikia sasa ghasia zinaendelea, haswa katika maeneo duni ya vijijini ambapo vikundi vya wanajihadi wanaishi miongoni mwa raia.

Ukosefu huo wa usalama umedhoofisha hali ya demokrasia katika nchi ambazo wakaazi wamechoshwa na ghasia na kutafuta mabadiliko. Nchini Mali na Burkina Faso, wanajeshi wamenyakua mamlaka tangu 2020, na kuahidi kuimarisha usalama.

Wanajeshi wanane waliuawa na 13 kujeruhiwa katika shambulizi kaskazini mwa Togo siku ya Jumatano, serikali ilisema, ikiashiria uwezekano wa uvamizi wa kwanza wa mauaji katika taifa hilo na wanamgambo wa Kiislamu ambao wameua maelfu katika nchi jirani.
Kabla ya mapambazuko, kundi la watu wenye silaha kali walivamia kituo cha jeshi katika mkoa wa Kpendjal karibu na mpaka na Burkina Faso, serikali ilisema katika taarifa.
Hakuna aliyedai kuhusika na shambulio hilo. Serikali ililaumu "magaidi", bila kutoa maelezo zaidi.
Wachambuzi wa masuala ya usalama walisema shambulio hilo huenda lilitekelezwa na tawi la ndani la al Qaeda ambalo lina makao yake nchini Mali lakini katika miaka ya hivi karibuni limeenea kusini mwa Burkina Faso.
Makundi yenye uhusiano na Islamic State na al Qaeda yamefanya mamia ya mashambulizi katika ukanda wa Sahel huko Afrika Magharibi katika miaka ya hivi karibuni, yakilenga zaidi nchi zisizo na bandari za Burkina Faso, Niger na Mali.
Togo hadi sasa imeepushwa na ghasia hizo, ambazo zimewalazimisha mamilioni ya watu kukimbia makazi yao, lakini wataalam wa usalama wameonya kuhusu kuenea kwa operesheni ambazo zinaweza kuhusisha mataifa ya pwani kama Togo.
Mnamo mwaka wa 2018, jeshi la Togo lilianzisha operesheni ya kukomesha vikundi vya Kiislamu vinavyoingia kutoka kaskazini. Vikosi vya usalama vilizima shambulio la watu wenye silaha kwenye kambi moja katika eneo moja na shambulio la Jumatano mnamo Novemba 2021, bila kupata hasara. Serikali ilisema wakati huo kwamba washambuliaji walikuwa wamefika kwenye mpaka kutoka Burkina Faso.
Nchini jirani ya pwani ya Togo, Benin, imeshuhudia ongezeko kubwa la mashambulizi karibu na mpaka wake wa kaskazini na Burkina Faso. Wanajeshi watano waliuawa mwezi uliopita wakati msafara wa jeshi ulipogonga kilipuzi.
Washirika wa kimataifa wakiongozwa na Ufaransa wametumia mabilioni ya dola na kupeleka maelfu ya wanajeshi kudhibiti mashambulizi hayo yaliyoanza nchini Mali mwaka 2012 kabla ya kusambaa katika nchi za Niger na Burkina Faso.
Lakini hadi kufikia sasa ghasia zinaendelea, haswa katika maeneo duni ya vijijini ambapo vikundi vya wanajihadi wanaishi miongoni mwa raia.
Ukosefu huo wa usalama umedhoofisha hali ya demokrasia katika nchi ambazo wakaazi wamechoshwa na ghasia na kutafuta mabadiliko. Nchini Mali na Burkina Faso, wanajeshi wamenyakua mamlaka tangu 2020, na kuahidi kuimarisha usalama.

BURKINA FASO: Mlipuko karibu na mgodi wa dhahabu waua watu 60 nchini Burkina Faso

News in KiSwahili

Social links

Recent clips