Os cionn céad bliana ó shín, bhí ceathrú faoin gcéad de dhaonra Bhaile Átha Cliath ina gcónaí sna tionóntáin. Cumadh an leasainm Dirty Dublin de bharr na ‘slums’ seo ina raibh galar, míchothú agus easpa sláinteachais go forleathan iontu.  Ach, i measc na bochtaineachta fairsinge sna tionóntáin ar fud na cathrach, bhí taobh eile den scéal ann freisin - pobal dlúth a mhair faoi scáth a chéile.  Labhair Tessa Fleming le Pat Garry, treoraí in uimhir 14 Sráid Henrietta faoin saol ar leith a bhí ag daoine sna tionóntáin seo. 

An Ghaeilge agus an Nollaig in Dublin’s ‘tenement slums’ 

Tá na póilíní ó thuaidh ag fiosrú ‘eachtra fuatha’ tar éis do bhileoga frith-Ghaeilge a bheith faighte ar charranna lasmuigh de rang Ghaeilge i lár chathair Bhéal Feirste an tseachtain seo. Labhraíonn Tessa Fleming leis an iriseoir Ciaran Dunbar faoin scéal. 

‘Why Irish people should hate the Irish language’ 

D’imigh Sandra Collins gan tasc gan tuairisc ó Chill Ala, Contae Mhaigh Eo, sa bhliain 2000. Níor thángadar ar a corp riamh. 

Bhí ocht mbliana is fiche ag Sandra nuair a d’imigh sí ar iarraidh agus bhí sí ag iompar clainne ag an am. In ainneoin go bhfuil sí ar iarraidh ar feadh tamall an-fhada anois, is ar éigean a fheictear a scéal sna meáin.   

Ar Seachtain, labhraíonn Tessa Fleming leis an iriseoir Fergus Mac Suibhne faoi scéal tragóideach Sandra Collins agus ar an teaghlach atá go fóill sa tóir ar freagraí. 

Foclóir: 
Dúchais: Native -

Monarcha: Factory -

Iarthuaisceart: North west -

Doctúir teaghlaigh: GP - 

Ag iompar clainne: Pregnant -

Ginmhilleadh: Abortion -

Trína chéile: Upset -

Smideadh: Make-up -

Ar iarraidh: Missing -

Cé: Quay -

Suntasach: Significant -

Fianaise: Evidence -

Ciontaigh: Convict -

Tionchar: Effect 

Sandra Collins: Cás aisteach na mná óige a d’imigh gan tasc gan tuairisc   

17 bliana ó shín, baineadh siar an an tír nuair a fuair an mainicín clúiteach Katy French bás.  Léirigh a bás domhain suarach an Tíogair Cheiltigh, áit a raibh cocáin ar fáil go forleathan.  Ar Seachtain, amharcann Róisín Ní Mhaoláin siar ar shaol an mhainicín clúitigh seo agus ar a bás scannalach. 

Foclóir: 

Mílaois: Millennium 

Mainicín: Model 

Rath: Success 

Geallta: Engaged 

Achrannach: Turbulent  

Slabhra: Necklace 

Leas a bhaint as: To capitalise on 

Shéan: Denied 

Ceap magaidh: a laughing-stock 

Spion maith: Good form 

An Uaimh: Navan 

Líomhaintí: Allegations 

Fianaise: Evidence 

Taom: Episode or attack 

Stad cairdiach: Cardiac Arrest 

Ciontach: Guilty 

Neamhspléach: Independent 

Year of the French: The Irish model agus domhain suarach an Tíogar Ceilteach 

Beidh muintir na hÉireann ag vóta in Olltoghchán 2024 Dé hAoine.  

Tá feachtasaíochta amháin le dul agus tá na páirtithe móra ar chomhchéim lena chéile.  Labhair an t-iriseoir John Downing le Ciarán Dunbar le spléachadh a thabhairt ar an bhfeachtas mar a bhí.  

Foclóir: 

Siamsaíocht: Entertainment 

Leamh agus leadránach: Dull and boring  

Pobalbhreitheanna: Opinion polls 

Stiúradh: To steer 

Tuar: To call 

Tosaíochtaí: Priorities  

Meánaicme: Middle class 

Faoiseamh: Relief 

Cró rothar: Bike shed 

Cosán: Path 

Sóisearach: Junior 

Idéalaíoch: Idealistic 

Dreas: A number of 

Tuillteanach: Deserving 

Leochaileach: Vulnerable 

Aigne: Mind 

Iomarcach: Excessive 

Toghcheantar: Constituency 

Dul sa phriacal: To take the chance 

Do rogha, do vóta, do thodhchaí: John Downing ar Feachtas ’24  

Cailleadh 19 bhean i 1996 de bharr bhanmharú agus formhór acu, mharaigh fear a raibh aithne acu air iad.  Ar Lá Idirnáisiúnta le Deireadh a chur le Foréigean in Éadan Mná, amharcann Róisín Ní Mhaoláin siar ar an bhliain is contúirtí do mhná na tíre seo le beagnach 30 bliana anuas agus insíonn sí scéalta na mban a cailleadh. 

Foclóir:  

Feasacht – Awareness 

Nós - Custom/habits 

Foréigean baile – Domestic violence 

Íospartaigh - Victims 

Sáinnithe - Trapped 

Aird – Attention 

Coirpeach – criminal 

Bagairtí - threats 

D’fhulaing  -Suffered 

Fianaise – Evidence 

Chuaigh sí amú - She went missing 

Ag iompair clainne – Pregnant 

Fonn mhaith – Good humour 

Cúisíodh - Charged 

Chuir sé a lámh ina bháis fein – He died by suicide 

Coitianta – Common 

Aird – Attention  

Cúnamh - Help 

Faoi cheilt – conceal  

Reachtaíocht - Legislation 

Sophie Toscan du Plantier, Fiona Pender: An bhliain is contúirtí do mhná in Éirinn 

Tá seachtain le dul go dtí an olltoghchán agus tá iománaíocht ghéar ann idir na páirtithe ar fad. Ach do Ghaeilgeoirí, cad é atá uathu sa toghchán seo?  Agus cad iad na geallúintí  atá á ndéanamh ag na mórpháirtithe maidir leis an Ghaeilge? Labhair Tessa Fleming leis aniriseoir Ciarán Dunbar agus an le feidhmeannach cumarsáide le Conradh na Gaeilge, Kate Ní Dhúbhlaoich. 
Foclóir:  

Manifesto : Forógra 

Geallúintí : Promises 

Iomaíocht : Battle 

Cad iad na héileamh atá ag Gaeilgeoirí san olltoghchán? 

Ag deireadh na seascaidí, bhí meath ollmhór tagtha ar an Ghaeltacht de bharr eisimirce, dífhostaíochta agus bochtanais, le daoine óg ag imeacht ar mhaithe le saol níos fearr a bheith acu.  Labhraíonn Ciarán Dunbar le Rónán Mac Con Iomaire faoina leabhar úr ‘An Ghluaiseacht, Scéal Chearta Sibhialta na Gaeltachta’, agus faoin ghluaiseacht chonspóideach agus radacach as iarthar na tíre a sheas an fhód in aghaidh an chórais. 

Foclóir - Glúin : Generation -  

Gríosaithe : Incited -  

Comharthaí bóthair : Road signs - 

Anonn is anall : Back and forth - 

Dioscúrsa : Discourse - 

Éileamh : Demand - 

Imirce : Emigration - 

Déan talamh slán de : Presume - 

Stáisiún raidió bradach : Pirate radio station - 

An Clochán : Clifden - 

Cloch na Rón : Roundstone - 

Imeallach : Peripheral - 

In éag : expired - 

Agóid : Protest - 

Aighneas : Disagreement - 

Claonadh : Bias - 

Dul chun cinn : Advancement - 

Dualgas : Obligation.

Bombs and brawls: An ghlúin a sheas an fód ar son na Gaeilge agus na Gaeltachta 

I 2020, tháinig deireadh leis an iomaíocht idir Fianna Fáil agus Fine Gael a bhí i gcroílár na polaitíochta in Éirinn le beagnach 100 bliana, agus chuaigh said i mbun comhrialtas lena chéile agus an Comhaontas Glas. Ag deireadh na míosa caithfidh an phobal vóta in olltoghchán 2024 leis an chéad rialtas eile a togha.  Tá iomaíocht ghéar ann agus labhair Tessa Fleming leis na hiriseoirí Cathal MacCoille agus Áine Ní Bhreisleáin faoi na gealltanais, na ceisteanna agus na conspóidí is mó le linn an fheachtais seo.

Foclóir:
Airí rialtais – Government ministers
Tírdhreach – Landscape
Neamhaird – Ignore
Iarrthóir – Candidate
Lochtach - Faulty
Cúiteamh – Compensation
Feachtas – Campaign
Gealltanais – Promises
Tairiscint – Proposition
Ag brath ar – Depending on
Beart a dhéanamh de réir briathar - To practise what one preaches
Fuinneamh – Energy
Tofa – Elected
Amhras – Doubt
Cláraithe – Registered
Tarraingteach – Attractive
Pobalbhreitheanna – Polls
Éacht - Feat

Olltoghchán '25: An cath go dtí seo le Cathal MacCoille agus Áine Ní Bhreisleáin

Sheoladh feachtas nua uile-Éireann TINTEÁN le béim a chur ar an easpa tithíochta atá ar fáil in sna ceantracha Gaeltachta.  Agus olltoghchán ag teannadh linn, tá sé i gceist ag TINTEÁN cur ina luí ar pholaiteoirí gur gá todhchaí na nGaeltachtaí a chosaint agus tithíocht a chur ar fáil sna ceantair éagsúla.  Labhraíonn Tessa Fleming le Maitiú de Hál, ball de TINTEÁN/BANÚ, faoin troid ar son na Gaeltachta. 

Foclóir:

Fréamhaithe - Rooted:

Éileamh - Demand:

Camchuairt - Tour:

Stocaireacht – Campaigning:

Ar leaic na dorais – on the doorstep:

Forleathan – Widespread:

Córasach - Systemic:

Sain riachtanais – Specific requirements:

Béal Átha na Sluaighe - Ballinasloe:

Misneach – Encouragement:

Iarratas – Application:

Bánaithe - Abandoned:

Toil – Will:

Tá sé ar na bacáin - In course of preparation:

Titim leanúnach - Continual fall:

Daonáireamh – Census:

Treocht - Trend

Níl aon tinteán mar do thinteán féin agus níl aon Ghaeltacht gan tithe ann 

Scéalta, Eolas, Tuairimí; An Indo as Gaeilge. 

<p>Scéalta, Eolas, Tuairimí; An Indo as Gaeilge. </p>

Seachtain

Social links:

75 clip(s)