Stel, u heeft in de bedrijfspoule ingevuld dat Nederland met 20 medailles terugkomt uit Peking, maar het zijn er in werkelijkheid 23. Klopte uw voorspelling dan niet of waren de Spelen niet in orde? Mensen die bij het CBS werken zouden het waarschijnlijk 'overpresteren' noemen. Ze zijn daar de hele dag druk om de realiteit in modellen te proppen zodat beleidsmakers ergens op kunnen varen. Het is ook best belangrijk dat iemand becijfert hoelang vijfenzestigplussers ongeveer van plan zijn nog te blijven leven en mee-eten uit de gezamenlijke AOW-ruif. Een te lage inschatting kan de rijksbegroting lelijk door de war gooien.

Vooralsnog is er een financiële meevaller te melden omdat het CBS geloofde in de mythe dat mensen steeds langer kunnen leven, dat er geen biologische grens gerespecteerd hoeft te worden. Dat sprookje is wreed verstoord. We hebben twee jaren achter de rug waarin er meer mensen stierven dan het CBS dacht. In 2021 overleden ongeveer 171.000 Nederlanders, 2.000 meer dan in 2020 en maar liefst 16.000 meer dan geprognosticeerd. Een afwijking van bijna 10 procent. Dat geeft niet, we gokken allemaal wel eens verkeerd. Maar in plaats van 'foute berekening' noemt het CBS de inschattingsfout 'oversterfte', en dan wordt het een probleem van de samenleving. Iets dat tegengegaan moet worden, want de werkelijkheid moet zich in dit land altijd aan de modellen aanpassen.

Nou is er in dit geval reden voor onderzoek naar de doodsoorzaken omdat in álle leeftijdsgroepen te veel mensen doodgingen. In het eerste -nog vaccinloze- coronajaar 2020 was de sterfte vooral hoog in de verpleeghuizen, de enige categorie Nederlanders waar de sterfte vorig jaar juist lager uitviel. Het dorre hout, zoals ik dat noemde in mijn column van maart 2020, werd al in het begin van de coronacrisis gekapt. In plaats van dat problematiseren zouden we ook kunnen leren accepteren dat doodgaan doodgewoon is, was mijn oproep toen. Ik spoorde de NPO aan om TV-educatie voor ouderen te maken over waardig en op tijd doodgaan. Die bal wordt nu ingekopt door Sire, met een campagne die de dood meer moet laten leven. Hoe voltooid is een leven vol onvoltooide gesprekken, vragen de campagnemakers zich af. Een mooie vraag, maar het gesprek moet ook gaan over de onvoltooide levens die in 2021 ten einde kwamen zonder verklaring. Op tijd doodgaan is niet te laat, maar ook niet vroeg.