'Het ministerie leed aan urgentiestress. Aan de angst dat een besluit dat vandaag niet genomen wordt, leidt tot doden de volgende dag'.

Ik citeer hier uit mijn eigen werk. In de zomer van 2020 schreef ik samen met mijn collega op Sophie van Leeuwen een boek over de eerste maanden van de coronapandemie. Stilte op het Binnenhof heet het. We interviewden alle hoofdrolspelers in de Haagse politiek. En natuurlijk ook Hugo de Jonge.

Over de mondkapjes van Sywert van Lienden ging het niet in die gesprekken. Simpelweg omdat het schandaal van vandaag toen nog niet bekend was. Wel hadden we het over de gemoedstoestand waarin de politieke elite van Nederland verkeerde toen een virus ongecontroleerd dood en verderf zaaide. De zorg had aan alles te kort. Van hoogtechnologische beademingsapparaten tot de meest simpele wegwerpmondkapjes.

Ik lees mijn eigen boek terug over de stress op de ministeries en kom een citaat tegen van Hugo de Jonge: ‘Iedere dag dat je later was, was een dag waarvan je achteraf had kunnen concluderen dat je te laat was om dingen te voorkomen.’

Vanaf kwart over tien vanochtend moet Hugo de Jonge zich in de Tweede Kamer verantwoorden voor de miljoenen die Sywert van Lienden verdiende aan een mondkapjesdeal die nooit gesloten had mogen worden. Een deal die zijn ambtenaren niet wilden, maar waarvan het de schijn heeft dat die er kwam op persoonlijk aandringen van de minister.

‘Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan oudtside pissing in’. Dat is de tekst van de app van De Jonge aan zijn ambtenaren die de Volkskrant boven water kreeg.

Natuurlijk: ook al is hij geen minister van Volksgezondheid is, dan nog geldt dat De Jonge ter verantwoording geroepen worden als hij heeft gelogen.

In de kern gaat het om de vraag of de tekst van de appjes die hij stuurde aan zijn ambtenaren neerkomen op een opdracht aan die ambtenaren om de deal met Sywert van Lienden te sluiten.

Als het antwoord ja is, heeft De Jonge gelogen. Tegen de media en tegen het parlement. Maar als hij aannemelijk kan maken dat het niet aan zijn appjes lag dat Sywert en zijn vrienden nu multimiljonair zijn, dan niet.

Toch is er nog een derde mogelijkheid hoe het debat vandaag kan aflopen. En daarvoor zijn de interviews die ik met Sophie afnam in de zomer van 2020 leerzaam.

We kunnen namelijk niet uitsluiten dat het op het hoogtepunt van de eerste uitbraak helemaal niet zo’n relevante vraag was hoeveel de mondkapjes van Sywert kostten.

'Geld speelde geen rol', schreef ik in het hoofdstuk Het Ministerie van Leven en Dood dat gaat over het ministerie van De Jonge.

Ik citeer: 'Het geld ging met miljoenen euro’s tegelijk het ministerie uit. De Jonge kocht in tegen de actuele marktprijzen en verkocht de spullen voor de pre-coronaprijzen door aan de ziekenhuizen. Het verschil werd gedekt met de ‘diepe zakken’ van minister Hoekstra van Financiën'.

Met andere woorden: het deed er niet toe wat het kostte!   

Dat mensen als Sywert van Lienden konden profiteren van die noodtoestand was niet relevant. Pijnlijk, ja. Maar niet relevant. Behalve nu, twee jaar na dato, voor de Tweede Kamer.

Deze column is geschreven door Laurens Boven in plaats van Jaap Jansen.