'Het gaat niet goed met het openbaar bestuur in Nederland en met de rechtsbescherming is het ook somber gesteld. Regering en parlement functioneren in onze samenleving als een soort raad van commissarissen die nauwelijks meer weten wat er aan de hand is en wat het bedrijf produceert.' Het had vandaag in de krant kunnen staan, maar ik citeer uit NRC Handelsbladvan 5 juni 1987. Toen kranten nog op broadsheet werden gedrukt zonder kleurenfoto's op de pagina's. Toen Mark Rutte geschiedenis studeerde en hij zijn doctrine alleen nog maar voor de spiegel in zijn jongenskamertje uitsprak. Toen de ouders van de kinderen die in het toeslagenschandaal uit huis geplaatst zouden worden om nooit meer terug te keren, nog op de basisschool zaten of nog niet eens geboren waren.

Toen al sprak de 35-jarige ambitieuze rechter Alex Brenninkmeijer deze wijze woorden tegen de krant die hem interviewde vanwege zijn promotie op een onderzoek naar de betekenis van onafhankelijke rechtspraak in een democratische rechtsstaat.

Zelfs een voorbeeld van overregulering dat Brenninkmeijer in 1987 noemt is huiveringwekkend actueel. Een student van hem onderzocht de wettelijke beperkingen voor windmolens. Die bleken er volop te zijn, maar er werd geen windmolen minder door gebouwd. Overregulering leidt in de praktijk tot helemaal geen regulering, dus werden er juist molens gebouwd met veel te grote wieken en zonder rembeveiliging of andere veiligheidsmaatregelen, zoals dat gaat in ons rubberentegelparadijs waar papieren schijnveiligheid belangrijker is dan de realiteit.

De latere Nationale Ombudsman waarschuwt dan al voor de bedenkelijke rol die media spelen door ieder conflictje wat zich voordoet uit te zuigen omdat de amusementswaarde van wat in Den Haag gebeurt hoog is. Vele jaren later waarschuwt Brenninkmeijer als voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting Democratie en Media dat kranten en omroepen marketingmachines zijn geworden waar netmanagers en marketingmanagers hijgerig achter kijkcijfers en lezers aanjagen en zo de autonomie van hun mediamerken aantasten. Redacties bepalen niet meer de koers op grond van journalistieke kennis, autoriteit en intuïtie, maar lezersonderzoeken regeren. De kernfuncties van media -kritisch informeren, waarheidsliefde, bewaking van de macht- staan daardoor onder druk, vond Brenninkmeijer. Vorige week overleed hij, 35 jaar na dat gedenkwaardige NRC-interview. Zijn hele leven gevochten tegen een monster dat almaar groter werd.

'Het gaat niet goed met het openbaar bestuur in Nederland en met de rechtsbescherming is het ook somber gesteld. Regering en parlement functioneren in onze samenleving als een soort raad van commissarissen die nauwelijks meer weten wat er aan de hand is en wat het bedrijf produceert.' Het had vandaag in de krant kunnen staan, maar ik citeer uit <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/1987/06/05/rechter-overheid-belast-democratie-te-veel-kb_000035177-a3526176?t=1650312512" data-auth="NotApplicable" data-linkindex="0">NRC Handelsblad</a>van 5 juni 1987. Toen kranten nog op broadsheet werden gedrukt zonder kleurenfoto's op de pagina's. Toen Mark Rutte geschiedenis studeerde en hij zijn doctrine alleen nog maar voor de spiegel in zijn jongenskamertje uitsprak. Toen de ouders van de kinderen die in het toeslagenschandaal uit huis geplaatst zouden worden om nooit meer terug te keren, nog op de basisschool zaten of nog niet eens geboren waren.
Toen al sprak de 35-jarige ambitieuze rechter Alex Brenninkmeijer deze wijze woorden tegen de krant die hem interviewde vanwege zijn promotie op een onderzoek naar de betekenis van onafhankelijke rechtspraak in een democratische rechtsstaat.
Zelfs een voorbeeld van overregulering dat Brenninkmeijer in 1987 noemt is huiveringwekkend actueel. Een student van hem onderzocht de wettelijke beperkingen voor windmolens. Die bleken er volop te zijn, maar er werd geen windmolen minder door gebouwd. Overregulering leidt in de praktijk tot helemaal geen regulering, dus werden er juist molens gebouwd met veel te grote wieken en zonder rembeveiliging of andere veiligheidsmaatregelen, zoals dat gaat in ons rubberentegelparadijs waar papieren schijnveiligheid belangrijker is dan de realiteit.
De latere Nationale Ombudsman waarschuwt dan al voor de bedenkelijke rol die media spelen door ieder conflictje wat zich voordoet uit te zuigen omdat de amusementswaarde van wat in Den Haag gebeurt hoog is. Vele jaren later waarschuwt Brenninkmeijer als voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting Democratie en Media dat kranten en omroepen <a href="https://www.stdem.org/2018/10/09/alex-brenninkmeijer-de-kracht-van-een-democratie-schuilt-in-de-tegenspraak/" data-auth="NotApplicable" data-linkindex="1">marketingmachines zijn geworden</a> waar netmanagers en marketingmanagers hijgerig achter kijkcijfers en lezers aanjagen en zo de autonomie van hun mediamerken aantasten. Redacties bepalen niet meer de koers op grond van journalistieke kennis, autoriteit en intu&iuml;tie, maar lezersonderzoeken regeren. De kernfuncties van media -kritisch informeren, waarheidsliefde, bewaking van de macht- staan daardoor onder druk, vond Brenninkmeijer. Vorige week overleed hij, 35 jaar na dat gedenkwaardige NRC-interview. Zijn hele leven gevochten tegen een monster dat almaar groter werd.

Marianne Zwagerman is schrijver en innovatiestrateeg en geeft haar visie op het medialandschap met een scherp oog voor onafhankelijkheid en goed besteed belastinggeld.

Advertisement