Een ruimtestation als het ISS is eigenlijk maar een gekke wereld, die heel anders is dan wat je gewend bent: geen zwaar, geen licht, geen onder, geen boven, en dat is zeker even wennen, zegt André Kuipers. Dat levert vreemde gewaarwordingen op. ‘Ik kwam wel eens ergens binnen waarvan ik dacht dat ik er nog nooit eerder was geweest. Ik vond het vreemd dat er lampen op de vloer waren, maar dan was ik dus ondersteboven binnengekomen.’ Je evenwichtsorgaan registreert dat niet. ‘Er is geen onder en boven, je bent aan het zweven.’   

Dit is een podcast van BNR & Quest. Je vindt alle afleveringen in de BNR app, of wekelijks twee afleveringen via alle bekende platformen. Zweef nog even verder met Andre door de ruimte met zijn wekelijkse column op Quest.nl.

In de ruimte zijn die veranderingen in je lichaam op zich prima: dat je minder vocht vasthoudt en je uiteindelijk een halve liter minder circulerend volume hebt is geen enkel probleem, want je hebt dat vocht niet nodig, zegt Kuipers. ‘Maar zodra je teruggaat naar de aarde, gaat alles weer naar beneden toe. Dan heb je op een gegeven moment te weinig, en kun je flauwvallen, doordat je te weinig bloed om rond te pompen.’ Om dat te voorkomen zijn er speciale strakke broeken ontwikkeld. ‘Zo komt er niet meteen allemaal bloed in je benen.’   

Astronauten trainen vooraf veel onder water, om het gevoel van zweven te imiteren. Als mensen vragen hoe het is om te zweven, zegt Kuipers ook vaak dat je dat in het zwembad dat gevoel het best benadert. ‘Dan heb je ook nergens meer een drukpunt en voel je je als een vis in het water. Het is een vaardigheid die je ontwikkelt en ik zou het elke dag wel willen doen: zweven is heel prettig, een heel vrij gevoel.’ ‘s Nachts zweefde Kuipers regelmatig zijn slaapkamer uit. ‘Loszweven door een donker ruimtestation is een magisch gebeuren.’   

Achter de horizon vallen 

Als je als astronaut zweeft, zweeft eigenlijk alles om je heen met dezelfde snelheid om de aarde. Je ruimteschip heeft een snelheid van 8 kilometer per seconde nodig om om de aarde heen te vallen. ‘De aarde trekt gewoon aan je, anders zou je zo het heelal in vallen.’ De hele truc is dat je zo hard gaat dat je steeds min of meer ‘achter de horizon valt’ en nooit meer op de grond terechtkomt. ‘En de lucht in het ruimtestation valt met je mee, niets stuwt je, niets houdt je tegen.’   

Voordat Kuipers zelf astronaut werd, werkte hij al als coördinator van experimenten in het ruimtestation ISS. Hij fungeerde als tussenpersoon voor alle internationale wetenschappers en astronauten. Daar leerde hij ook hoe kostbaar tijd is, met name de tijd van de astronauten. ‘Daar wil je zo zuinig mogelijk mee omgaan.’ Tijdens zijn eerste vlucht was hij dan ook voornamelijk bezig om geen fouten te maken en tijd te verliezen. ‘Dus het duurt even voordat je de tijd durft te nemen om dingen voor jezelf te doen en naar buiten te kijken.’   

Dat zijn de momenten dat het besef binnenkomt hoe bijzonder het is om zo in de ruimte te zweven – versterkt door muziek van onder meer de muziek van Vangelis. ‘Dan trekt de aarde zo onder je door en dan waan je je in een sciencefictionfilm. Dát is ook wat ik wilde met de film Beyond: laten zien wat ik zag, voelde en hoorde. Mét de muziek die ik op had toen ik die schitterende aarde onder me door zag trekken.’   

Kuipers’ grootste belemmering was op een gegeven moment nog de camera, die hij continu binnen handbereik had. ‘Op een gegeven moment loert het gevaar dat je de grote fout maakt om alleen maar te fotograferen, zoals veel toeristen doen. Dan besef je niet meer waar je eigenlijk bent, en thuis pas gaat kijken wat je dáár had kunnen zien.’ Er zat weinig anders op dan die camera rigoureus weg te leggen. ‘Dat zijn de mooiste herinneringen geworden: geen camera’s en alleen maar anderhalf uur naar buiten kijken. Fenomenaal!’ 

Over Kuipers en de Kosmos

Dit is een verhaal over dromen. Het verhaal van de kleine André Kuipers, een jongetje met een bril uit Kattenburg, die geïnspireerd door de sciencefiction-boekjes die hij van zijn oma kreeg, er alles aan deed om zijn droom in vervulling te laten gaan. De aarde zien, vanuit de ruimte. In Kuipers en de Kosmos vertelt André zelf zijn onwaarschijnlijke verhaal. Hij neemt je mee op een onvergetelijke reis die begint in Sterrenstad, het legendarische trainingscentrum voor kosmonauten, buiten Moskou, waar Yuri Gagarin zelf zijn opleiding volgde. In acht afleveringen hoor je hoe je als Nederlander astronaut wordt, hoe de loodzware training eruit ziet, hoe het voelt om in een raket door de dampkring te gaan. André vertelt je alles over het wonderbaarlijke leven aan boord van het Internationale Ruimtestation, waar hij als enige Nederlander twee keer verbleef. Wat doet het met je om de zon zestien keer per dag op te zien komen en weer neer te gaan? Hoe bereid je jezelf, en je gezin, voor op het idee dat je misschien nooit meer terug komt? En hoe voelt het om de aarde te zien vanuit de uitkijkkoepel in het ISS? Laat je meevoeren in het verhaal van André, verteld op een manier zoals je het nog nooit hebt gehoord. In André’s eigen woorden kom je dichterbij een raketlancering, het ISS, Sterrenstad en het oneindige heelal dan je ooit geweest bent. Abonneer je nu op Kuipers en de Kosmos, en mis geen aflevering.  

Over André  

Het ruimtevaartavontuur van André Kuipers (1958) begon toen hij twaalf was en sciencefictionboekjes kreeg van zijn oma. Hij wist het zeker: ooit zal ik zelf de aarde vanuit de ruimte bekijken. Zijn hele carrière stond in het teken van de ruimtevaart. Na een studie geneeskunde werd hij keuringsarts bij de Koninklijke Luchtmacht, waar hij onderzoek deed naar ruimtelijke desoriëntatie bij vliegers en ruimteziekte bij astronauten. Daarna ging hij aan de slag als arts en wetenschappelijk onderzoeker bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In 1998 werd hij door de ESA geselecteerd als astronaut en opgenomen in het Europese astronautencorps. Na ajren van training vloog hij in 2004 zijn eerste missie naar het ISS. Die missie duurde elf dagen. Zijn tweede missie, zeven jaar later, was een stuk langer. Toen bleef hij 193 dagen in de ruimte. Sinds zijn terugkomst maakte hij onder meer theatervoorstellingen televisieprogramma’s over de ruimtevaart. Op 4 oktober 2024 gaat zijn film Beyond in de Ziggo Dome in première. Beyond toont André de oneindige schoonheid van onze aarde, gezien vanuit de ruimte door de ogen van een astronaut. Beyond  is vanaf 10 oktober in heel Nederland in de bioscoop te zien.  

Over de makers 

Kuipers en de Kosmos is een podcast van BNR en Quest, gemaakt door André Kuipers en Connor Clerx.  

Redactie: Diederik de Groot met hulp van Sander Koenen 

Interviews en montage: Connor Clerx  

Muziek en sounddesign: Gijs Friesen en Connor Clerx  

Mixage: Gijs Friesen  

Eindredactie: Manon van der Knaap-Hartig 

Krijg je geen genoeg van André’s verhalen over de ruimtevaart? Lees dan ook zijn column in Quest.