Cyprus. Het is misschien wel de meest bijzondere EU-lidstaat die er is. Over het eiland loopt een grens die het Griekse zuiden scheidt van het Turkse noorden. Maar ondanks jaren van oorlog en spanningen gaat het betrekkelijk goed met die deling. Ook is Cyprus als geheel lid geworden van de Europese Unie, dus ook het noordelijke Turkse deel. Wat kunnen we daarvan leren voor Oekraïne?

Voor Noord-Cyprus gelden de Europese regels niet, ook al is het officieel wel EU-gebied. Dit voorbeeld gebruiken voor Oekraïne is ingewikkeld, legt Armin Cuyvers, hoogleraar Europees recht aan het Europa Instituut van de Universiteit Leiden, uit.

In ieder geval tot aan de Russische invasie in Oekraïne had Cyprus ook met de Russen een goede band. Tegelijkertijd ligt het land dichterbij de brandhaarden in het Midden-Oosten dan het Europese vasteland. Oorlog, vrede en geopolitieke belangen kruisen elkaar op Cyprus.

Luister ook |4. Uitzonderingspositie Denemarken is niet wat het lijkt

Over de maker

Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is dagelijks te horen in The Daily Move en wekelijks in de rubrieken Blik op Europa in BNR De Wereld en Blik op de Wereld in BNR Zakendoen. Ook werkt ze op de achtergrond voor verschillende BNR-programma's.

Cyprus. Het is misschien wel de meest bijzondere EU-lidstaat die er is. Over het eiland loopt een grens die het Griekse zuiden scheidt van het Turkse noorden. Maar ondanks jaren van oorlog en spanningen gaat het betrekkelijk goed met die deling. Ook is Cyprus als geheel lid geworden van de Europese Unie, dus ook het noordelijke Turkse deel. Wat kunnen we daarvan leren voor Oekraïne?
Voor Noord-Cyprus gelden de Europese regels niet, ook al is het officieel wel EU-gebied. Dit voorbeeld gebruiken voor Oekraïne is ingewikkeld, legt Armin Cuyvers, hoogleraar Europees recht aan het Europa Instituut van de Universiteit Leiden, uit.
In ieder geval tot aan de Russische invasie in Oekraïne had Cyprus ook met de Russen een goede band. Tegelijkertijd ligt het land dichterbij de brandhaarden in het Midden-Oosten dan het Europese vasteland. Oorlog, vrede en geopolitieke belangen kruisen elkaar op Cyprus.
Luister ook | <a href="https://www.bnr.nl/podcast/dossier-europa/10554032/4-uitzonderingspositie-denemarken-is-niet-wat-het-lijkt">4. Uitzonderingspositie Denemarken is niet wat het lijkt</a>
Over de maker
<a href="https://www.linkedin.com/in/michalvandertoorn/">Michal van der Toorn</a> werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is dagelijks te horen in The Daily Move en wekelijks in de rubrieken Blik op Europa in BNR De Wereld en Blik op de Wereld in BNR Zakendoen. Ook werkt ze op de achtergrond voor verschillende BNR-programma's.

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.

In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 

Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?

Seizoen 11: Cyprus

In de zomer van 1974 vond een Turkse invasie en bezetting plaats van ruim dertig procent van het grondgebied van Cyprus. Ankara noemt dit nog steeds een bevrijdingsoperatie, omdat de Turkse Cyprioten onderdrukt werden. Al jaren was er sprake van geweld tussen diverse gemeenschappen op het eiland Ook reageerde Ankara naar eigen zeggen op provocaties van Griekenland, dat een staatsgreep in Nicosia zou hebben gesponsord om aansluiting bij Griekenland mogelijk te maken. Zowel deze staatsgreep door de Cypriotische Nationale Garde als de Turkse invasie en bezetting zijn door de Verenigde Naties als illegaal bestempeld. 

De facto is Cyprus sinds 1983 verdeeld in twee staten. Het noordelijk deel noemt zich de Turkse Republiek Noord-Cyprus (TRNC), een gevolg van de Turkse invasie in 1974. De jure is er echter sprake van één Cyprus. Alleen Turkije erkent immers deze zelfverklaarde republiek TRNC. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft in diverse resoluties aangegeven dat dit deel van Cyprus formeel door Turkije wordt bezet. De tienduizenden aanwezige Turkse militairen worden als een illegale bezettingsmacht gezien.   

De situatie op Cyprus wordt ook wel ‘het Cypriotische Probleem’ of ‘de Cypriotische Kwestie’ genoemd. Europa-verslaggever Geert Jan Hahn reisde af naar Cyprus om 50 jaar na die invasie en bezetting te ontrafelen wat de stand van zaken is. Kort gezegd: er is sprake van een bevroren conflict. Een beetje oorlog, een beetje vrede, niemand is tevreden, maar niemand wil ook met geweld en flink bloedvergieten de ander op de knieën dwingen. Bovendien zijn er (ongewapende) VN-veiligheidstroepen op het eiland die vanuit een bufferzone de kalmte proberen te bewaren. 

Ook diplomatiek gezien zijn er gemengde gevoelens. Er is momenteel een VN-gezant die net een rapport aan de betrokken partijen heeft voorgelegd. Maar zij is niet de eerste VN-gezant en zal vermoedelijk ook niet de laatste zijn. Voor de Cypriotische regering is er geen andere oplossing dan een Cypriotische federatie, terwijl de Turkse president Recep Erdogan onlangs nog zei dat enkel een tweestatenoplossing uitweg biedt. Tegelijkertijd zijn er genoeg Cyprioten die er samen wat van proberen te maken, en over hun schaduw en soms ook pijn heen proberen te stappen. 

Wat Geert Jan vooral is opgevallen, is de terminologie die op Cyprus wordt gebezigd. Invasie, bezetting, bevrijding, kolonisatie: het is jargon dat tegenwoordig schering en inslag is in al het geweld dat om Cyprus heen raast, in zowel Europa als het Midden-Oosten. Vergeleken met die bloedige oorlogen wordt Cyprus ‘een oog in de storm’ genoemd. Maar ook volgens de VN is de huidige situatie fragiel en lopen de spanningen op naarmate er in de nabije omgeving sprake is van meer geweld. 

In drie afleveringen probeert Geert Jan de Cypriotische Kwestie te ontrafelen. Van ‘een soort van oorlog’ naar ‘een soort van vrede’ tot ‘een soort van oplossing. En in aflevering 4, de epiloog, duikt collega Michal van der Toorn in het EU-lidmaatschap van Cyprus. Want als Cyprus lid van de Europese Unie kan worden, zou dat land dan ook als voorbeeld kunnen dienen voor Oekraïne, Moldavië en andere landen met bezet gebied maar desalniettemin de wens – en ook de belofte vanuit Brussel – om lid te worden van de Europese familie? 

Sprekers in deze serie
Aleem Siddique is woordvoerder van UNFICYP, de VN-veiligheidstroepen op Cyprus. Hij leidt Geert Jan rond door de bufferzone.
Hubert Faustman is een Duitse politicoloog bij de Friedrich-Ebert-Stiftung in Nicosia en hoogleraar aan de University of Nicosia.
Yiannos Katsourides is een Cypriotische politicoloog aan de University of Nicosia.
Lysia Demetriou is Grieks-Cypriotische, neurowetenschapper aan de University of Oxford en was kandidaat-politica bij de Europese Verkiezingen. 
Hulusi Kilim is Turks-Cyprioot is algemeen secretaris bij Volt Cyprus en was kandidaat-politicus bij de Europese Verkiezingen. 
Marilena Raouna is Cypriotisch minister voor Europese Zaken en voorzitter van het EU-voorzitter van Cyprus in 2026. 
Giannis Rousou is tourgids in de spookstad Famagusta – ook wel bekend als het door Turkije bezette Varosja. 

Sommige sprekers wensten anoniem te blijven. Hun namen zijn bekend bij de redactie.  

Over de maker
Geert Jan Hahn is Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Hij studeerde, woonde en werkte in Sint Petersburg, Kyiv en Warschau. Hahn is te horen in de podcasts De Wereld en BNR Perestrojkast en heeft een eigen podcast-kanaal met dagelijkse bijdragen: 'Hahn in Europa'. 

Over Dossier Europa

Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen? 

Over Michal van der Toorn

Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is wekelijks te horen in de rubriek Blik op de Wereld in BNR Zakendoen en werkt mee aan de geopolitieke programma’s. 

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.
In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 
Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?
Seizoen 11: Cyprus
In de zomer van 1974 vond een Turkse invasie en bezetting plaats van ruim dertig procent van het grondgebied van Cyprus. Ankara noemt dit nog steeds een bevrijdingsoperatie, omdat de Turkse Cyprioten onderdrukt werden. Al jaren was er sprake van geweld tussen diverse gemeenschappen op het eiland Ook reageerde Ankara naar eigen zeggen op provocaties van Griekenland, dat een staatsgreep in Nicosia zou hebben gesponsord om aansluiting bij Griekenland mogelijk te maken. Zowel deze staatsgreep door de Cypriotische Nationale Garde als de Turkse invasie en bezetting zijn door de Verenigde Naties als illegaal bestempeld. 
De facto is Cyprus sinds 1983 verdeeld in twee staten. Het noordelijk deel noemt zich de Turkse Republiek Noord-Cyprus (TRNC), een gevolg van de Turkse invasie in 1974. De jure is er echter sprake van één Cyprus. Alleen Turkije erkent immers deze zelfverklaarde republiek TRNC. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft in diverse resoluties aangegeven dat dit deel van Cyprus formeel door Turkije wordt bezet. De tienduizenden aanwezige Turkse militairen worden als een illegale bezettingsmacht gezien.   
De situatie op Cyprus wordt ook wel ‘het Cypriotische Probleem’ of ‘de Cypriotische Kwestie’ genoemd. Europa-verslaggever Geert Jan Hahn reisde af naar Cyprus om 50 jaar na die invasie en bezetting te ontrafelen wat de stand van zaken is. Kort gezegd: er is sprake van een bevroren conflict. Een beetje oorlog, een beetje vrede, niemand is tevreden, maar niemand wil ook met geweld en flink bloedvergieten de ander op de knieën dwingen. Bovendien zijn er (ongewapende) VN-veiligheidstroepen op het eiland die vanuit een bufferzone de kalmte proberen te bewaren. 
Ook diplomatiek gezien zijn er gemengde gevoelens. Er is momenteel een VN-gezant die net een rapport aan de betrokken partijen heeft voorgelegd. Maar zij is niet de eerste VN-gezant en zal vermoedelijk ook niet de laatste zijn. Voor de Cypriotische regering is er geen andere oplossing dan een Cypriotische federatie, terwijl de Turkse president Recep Erdogan onlangs nog zei dat enkel een tweestatenoplossing uitweg biedt. Tegelijkertijd zijn er genoeg Cyprioten die er samen wat van proberen te maken, en over hun schaduw en soms ook pijn heen proberen te stappen. 
Wat Geert Jan vooral is opgevallen, is de terminologie die op Cyprus wordt gebezigd. Invasie, bezetting, bevrijding, kolonisatie: het is jargon dat tegenwoordig schering en inslag is in al het geweld dat om Cyprus heen raast, in zowel Europa als het Midden-Oosten. Vergeleken met die bloedige oorlogen wordt Cyprus ‘een oog in de storm’ genoemd. Maar ook volgens de VN is de huidige situatie fragiel en lopen de spanningen op naarmate er in de nabije omgeving sprake is van meer geweld. 
In drie afleveringen probeert Geert Jan de Cypriotische Kwestie te ontrafelen. Van ‘een soort van oorlog’ naar ‘een soort van vrede’ tot ‘een soort van oplossing. En in aflevering 4, de epiloog, duikt collega Michal van der Toorn in het EU-lidmaatschap van Cyprus. Want als Cyprus lid van de Europese Unie kan worden, zou dat land dan ook als voorbeeld kunnen dienen voor Oekraïne, Moldavië en andere landen met bezet gebied maar desalniettemin de wens – en ook de belofte vanuit Brussel – om lid te worden van de Europese familie? 
Sprekers in deze serie
<ul>
<li>Aleem Siddique is woordvoerder van UNFICYP, de VN-veiligheidstroepen op Cyprus. Hij leidt Geert Jan rond door de bufferzone.</li>
<li>Hubert Faustman is een Duitse politicoloog bij de Friedrich-Ebert-Stiftung in Nicosia en hoogleraar aan de University of Nicosia.</li>
<li>Yiannos Katsourides is een Cypriotische politicoloog aan de University of Nicosia.</li>
<li>Lysia Demetriou is Grieks-Cypriotische, neurowetenschapper aan de University of Oxford en was kandidaat-politica bij de Europese Verkiezingen. </li>
<li>Hulusi Kilim is Turks-Cyprioot is algemeen secretaris bij Volt Cyprus en was kandidaat-politicus bij de Europese Verkiezingen. </li>
<li>Marilena Raouna is Cypriotisch minister voor Europese Zaken en voorzitter van het EU-voorzitter van Cyprus in 2026. </li>
<li>Giannis Rousou is tourgids in de spookstad Famagusta – ook wel bekend als het door Turkije bezette Varosja. </li>
</ul>
Sommige sprekers wensten anoniem te blijven. Hun namen zijn bekend bij de redactie.  
Over de maker    <a href="https://www.linkedin.com/in/geert-jan-hahn-b037848/">Geert Jan Hahn</a> is Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Hij studeerde, woonde en werkte in Sint Petersburg, Kyiv en Warschau. Hahn is te horen in de podcasts De Wereld en BNR Perestrojkast en heeft een eigen podcast-kanaal met dagelijkse bijdragen: 'Hahn in Europa'. 
Over Dossier Europa
Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen? 
Over Michal van der Toorn
<a href="https://www.linkedin.com/in/michalvandertoorn/">Michal van der Toorn</a> werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is wekelijks te horen in de rubriek Blik op de Wereld in BNR Zakendoen en werkt mee aan de geopolitieke programma’s.

Dossier Europa | BNR

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.

In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 

Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?

Seizoen 12: Spanje

Met 84 jaar behoren de Spanjaarden tot de Europeanen met de hoogste levensverwachting. Tegelijkertijd worden er in Spanje steeds minder kinderen geboren, en daarmee is Spanje een van de meest vergrijsde landen ter wereld. Nu is ‘slechts’ 20 procent van de Spanjaarden 65 jaar of ouder, maar het Spaanse bureau voor statistieken (INE) verwacht dat binnen nu en vijftig jaar een derde van de inwoners die leeftijd heeft bereikt. 

Die vergrijzing is het beste merkbaar op het Spaanse platteland. 80 procent van de Spanjaarden woont op 20 procent van het oppervlakte van het land. Zij concentreren zich in grote steden als Madrid, Barcelona of Sevilla, of aan het toeristische kustgebied. De gebieden waar nog nauwelijks mensen wonen, zijn bijvoorbeeld delen van de autonome regio Castilla y Leon en de binnenlanden van Galicië, Asturië en Andalusië. Naar schatting telt Spanje duizenden verlaten dorpjes, waar geen of nog slechts enkele mensen staan ingeschreven. 

Voor deze serie bezoeken we één van die dorpen. Het Nederlandse echtpaar Maaike en Tibor kocht voor 350.000 euro het grootste deel van de verlaten huizen op in Bárcena de Bureba, op een kleine twee uur rijden van de Noord-Spaanse stad Bilbao. Hun doel is om het leven terug te brengen in het dorp. Op dit moment wordt er hard gewerkt om de huizen te restaureren.

Een compleet spookdorp kopen is overigens geen unicum in Spanje. Regelmatig staan er gehuchten te koop, soms zelfs maar voor een paar duizend euro. En het land treft ook andere maatregelen om de leegloop van het platteland tegen te gaan. Zo zijn er plekken waar ouders een financiële bonus krijgen als ze een kind op de wereld zetten, of waar je een gratis woning krijgt als je de plaatselijke kroeg overneemt. Ook werd er een politieke partij opgericht die opkomt voor de rechten van bewoners van het lege Spanje. Teruel Existe (‘Teruel bestaat’) kreeg veel steun vanuit heel Spanje en deed zelfs mee aan de Europese verkiezingen, al viel het resultaat daar wat tegen.

Vanuit standplaats Bárcena de Bureba maken we voor deze serie ook een uitstapje naar de ‘grote’ stad. Op de universiteit van Burgos (175.000 inwoners) leidt Luis Marcos een werkgroep die onderzoek doet naar de leegloop van Spaanse dorpen. Hij schetst hoe groot het probleem is en wat mogelijke oplossingen kunnen zijn. Ook spreken we de jonge journalist Sara Sendino (1996) die veel over het thema schreef. Hoe ziet zij de toekomst van jongeren, inclusief die van zichzelf, in deze regio?

Over de maker

Carlijn Teeven (1990) werkte tussen 2015 en 2021 vanuit Barcelona als Spanje-correspondent voor BNR. 

Over Michal van der Toorn

Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is wekelijks te horen in de rubriek Blik op de Wereld in BNR Zakendoen en werkt mee aan de geopolitieke programma’s. 

Over Dossier Europa

Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen?

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.
In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 
Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?
Seizoen 12: Spanje
Met 84 jaar behoren de Spanjaarden tot de Europeanen met de hoogste levensverwachting. Tegelijkertijd worden er in Spanje steeds minder kinderen geboren, en daarmee is Spanje een van de meest vergrijsde landen ter wereld. Nu is ‘slechts’ 20 procent van de Spanjaarden 65 jaar of ouder, maar het Spaanse bureau voor statistieken (INE) verwacht dat binnen nu en vijftig jaar een derde van de inwoners die leeftijd heeft bereikt. 
Die vergrijzing is het beste merkbaar op het Spaanse platteland. 80 procent van de Spanjaarden woont op 20 procent van het oppervlakte van het land. Zij concentreren zich in grote steden als Madrid, Barcelona of Sevilla, of aan het toeristische kustgebied. De gebieden waar nog nauwelijks mensen wonen, zijn bijvoorbeeld delen van de autonome regio Castilla y Leon en de binnenlanden van Galicië, Asturië en Andalusië. Naar schatting telt Spanje duizenden verlaten dorpjes, waar geen of nog slechts enkele mensen staan ingeschreven. 
Voor deze serie bezoeken we één van die dorpen. Het Nederlandse echtpaar Maaike en Tibor kocht voor 350.000 euro het grootste deel van de verlaten huizen op in Bárcena de Bureba, op een kleine twee uur rijden van de Noord-Spaanse stad Bilbao. Hun doel is om het leven terug te brengen in het dorp. Op dit moment wordt er hard gewerkt om de huizen te restaureren.
Een compleet spookdorp kopen is overigens geen unicum in Spanje. Regelmatig staan er gehuchten te koop, soms zelfs maar voor een paar duizend euro. En het land treft ook andere maatregelen om de leegloop van het platteland tegen te gaan. Zo zijn er plekken waar ouders een financiële bonus krijgen als ze een kind op de wereld zetten, of waar je een gratis woning krijgt als je de plaatselijke kroeg overneemt. Ook werd er een politieke partij opgericht die opkomt voor de rechten van bewoners van het lege Spanje. Teruel Existe (‘Teruel bestaat’) kreeg veel steun vanuit heel Spanje en deed zelfs mee aan de Europese verkiezingen, al viel het resultaat daar wat tegen.
Vanuit standplaats Bárcena de Bureba maken we voor deze serie ook een uitstapje naar de ‘grote’ stad. Op de universiteit van Burgos (175.000 inwoners) leidt Luis Marcos een werkgroep die onderzoek doet naar de leegloop van Spaanse dorpen. Hij schetst hoe groot het probleem is en wat mogelijke oplossingen kunnen zijn. Ook spreken we de jonge journalist Sara Sendino (1996) die veel over het thema schreef. Hoe ziet zij de toekomst van jongeren, inclusief die van zichzelf, in deze regio?
Over de maker
<a href="https://www.linkedin.com/in/carlijn-teeven-0151465a/?originalSubdomain=nl">Carlijn Teeven</a> (1990) werkte tussen 2015 en 2021 vanuit Barcelona als Spanje-correspondent voor BNR. 
Over Michal van der Toorn
<a href="https://www.linkedin.com/in/michalvandertoorn/">Michal van der Toorn</a> werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is wekelijks te horen in de rubriek Blik op de Wereld in BNR Zakendoen en werkt mee aan de geopolitieke programma’s. 
Over Dossier Europa
Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen?

Advertisement