24 februari 2022. Een keerpunt in de geschiedenis van Europa. In de vroege ochtend kondigt de Russische president Poetin een ‘speciale militaire operatie’ aan in Oekraïne. Kort daarop ontploffen kruisraketten in Kiev, tienduizenden Russische soldaten steken de grens over. Oorlog is terug in Europa.

Na de val van de Muur hadden Europese landen hun legers drastisch ingekrompen, en de defensiebudgetten naar beneden bijgesteld. Militaire macht leek niet meer zo noodzakelijk. En bovendien, voor onze veiligheid vertrouwden we op bescherming door de Verenigde Staten. Oorlog op het continent leek een achterhaald scenario.

De Russische agressie schudt Europa wakker uit die droom. Daarbovenop is er onzekerheid over de uitslag van de aankomende Amerikaanse presidentsverkiezingen in november dit jaar. Stel dat Donald Trump - die herhaaldelijk gedreigd heeft uit de NAVO te stappen - terugkeert in het Witte Huis, wat betekent dat dan voor de Europese veiligheid?

Tegen die achtergrond van dreiging is het belang van een serieuze defensiecapaciteit weer op de kaart komen te staan in Europa.

Frankrijk is op het gebied van defensie een beetje een buitenbeentje binnen de Europese Unie. Het land heeft een sterk leger, met militaire bases over de hele wereld - van Gabon tot Polynesië en Frans Guyana. Er is een uitgebreide defensie-industrie om in de eigen productie van wapens te kunnen voorzien. En bovendien: Frankrijk beschikt zelfstandig over kernwapens, als enige lidstaat in de Europese Unie.

Tegelijkertijd klinkt er ook kritiek op hoe Frankrijk die militaire capaciteit gebruikt. Volgens het Duitse Kiel Instituut, dat bijhoudt hoeveel wapens en andere steun EU-landen leveren aan Oekraïne, blijft de Franse steun achter bij die van Europese bondgenoten.

Om te begrijpen waar die Franse positie vandaan komt, is het idee van ‘strategische autonomie’ essentieel. Tegenwoordig horen we die term vaak vallen als het gaat over de positie van de Europese Unie op het wereldtoneel, en het belang van een Europese defensiestrategie. Maar het is van oorsprong een oud Frans idee, dat het land op defensiegebied gemaakt heeft tot wat het nu is.



Over de maker:

Eline Huisman (1988) woont en werkt sinds 2021 in Parijs als correspondent Frankrijk voor onder meer de Volkskrant. Voorheen werkte ze als onderzoeksjournalist bij platform Investico en dook ze in de wereld van lobbyen, waarover ze samen met Ariejan Korteweg het boek Lobbyland, de geheime krachten in Den Haag (De Geus, 2016/ 2022) schreef. 

24 februari 2022. Een keerpunt in de geschiedenis van Europa. In de vroege ochtend kondigt de Russische president Poetin een ‘speciale militaire operatie’ aan in Oekraïne. Kort daarop ontploffen kruisraketten in Kiev, tienduizenden Russische soldaten steken de grens over. Oorlog is terug in Europa.
Na de val van de Muur hadden Europese landen hun legers drastisch ingekrompen, en de defensiebudgetten naar beneden bijgesteld. Militaire macht leek niet meer zo noodzakelijk. En bovendien, voor onze veiligheid vertrouwden we op bescherming door de Verenigde Staten. Oorlog op het continent leek een achterhaald scenario.
De Russische agressie schudt Europa wakker uit die droom. Daarbovenop is er onzekerheid over de uitslag van de aankomende Amerikaanse presidentsverkiezingen in november dit jaar. Stel dat Donald Trump - die herhaaldelijk gedreigd heeft uit de NAVO te stappen - terugkeert in het Witte Huis, wat betekent dat dan voor de Europese veiligheid?
Tegen die achtergrond van dreiging is het belang van een serieuze defensiecapaciteit weer op de kaart komen te staan in Europa.
Frankrijk is op het gebied van defensie een beetje een buitenbeentje binnen de Europese Unie. Het land heeft een sterk leger, met militaire bases over de hele wereld - van Gabon tot Polynesië en Frans Guyana. Er is een uitgebreide defensie-industrie om in de eigen productie van wapens te kunnen voorzien. En bovendien: Frankrijk beschikt zelfstandig over kernwapens, als enige lidstaat in de Europese Unie.
Tegelijkertijd klinkt er ook kritiek op hoe Frankrijk die militaire capaciteit gebruikt. Volgens het Duitse Kiel Instituut, dat bijhoudt hoeveel wapens en andere steun EU-landen leveren aan Oekraïne, blijft de Franse steun achter bij die van Europese bondgenoten.
Om te begrijpen waar die Franse positie vandaan komt, is het idee van ‘strategische autonomie’ essentieel. Tegenwoordig horen we die term vaak vallen als het gaat over de positie van de Europese Unie op het wereldtoneel, en het belang van een Europese defensiestrategie. Maar het is van oorsprong een oud Frans idee, dat het land op defensiegebied gemaakt heeft tot wat het nu is.
 
Over de maker:
Eline Huisman (1988) woont en werkt sinds 2021 in Parijs als correspondent Frankrijk voor onder meer de Volkskrant. Voorheen werkte ze als onderzoeksjournalist bij platform Investico en dook ze in de wereld van lobbyen, waarover ze samen met Ariejan Korteweg het boek <a href="https://www.singeluitgeverijen.nl/de-geus/boek/lobbyland-2/">Lobbyland</a>, de geheime krachten in Den Haag (De Geus, 2016/ 2022) schreef.

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.

In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 

Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?

Seizoen 8: Polen

Terwijl rechts-radicale en populistische politieke bewegingen in Europa aan een opmars bezig zijn, gaat Polen juist de andere kant op. Bij de verkiezingen in oktober namen de Polen afscheid van rechts-nationalistische partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Een meerderheid van de kiezers stemde op een bonte coalitie van drie partijen, onder leiding van Donald Tusk en zijn partij Burgerplatform (PO). 

Democratie lééft in Polen. De opkomst was met 74 procent het hoogst in de recente geschiedenis van het land. Met name jongeren gingen massaal stemmen. Niet zonder reden. In acht jaar tijd opende PiS de aanval op de rechtsstaat, zette rechten van vrouwen en minderheden onder druk en transformeerde de publieke omroep in haar eigen propagandakanaal.  

Tegelijkertijd is het land nog altijd diep verdeeld. Een significant deel van de Polen stemde op PiS. Die partij zit nog altijd ingegraven in verschillende instituties. Tusk belooft het land te veranderen en de beschadigde democratie te herstellen. Daarbij is de grote vraag of dit kan zonder zélf de wet te overtreden.  

Deze serie maakt na een half jaar de balans op van de veranderingen in Polen. Sommige veranderingen gingen razendsnel. Amper een week aan de macht trok de regering-Tusk in december letterlijk de stekker uit televisiezender TVP (Telewizja Polska). De overname leidde tot een bittere politieke strijd, waarbij politici van PiS het omroepgebouw bezetten. Behalve grote verontwaardiging bij PiS leidde deze zet van Tusk ook tot kritiek uit het maatschappelijk middenveld - want hoe legaal was deze zet eigenlijk?  

Het is een discussie die in Polen breder wordt gevoerd: kun je een beschadigde democratie herstellen zonder die democratie zelf te schaden? Met name bij het herstel van de rechtsstaat, een van de belangrijkste opgaven van de nieuwe regering, speelt deze vraag. Hier lijken de nieuwe regering en Justitieminister Adam Bodnar behoedzamer te werk te gaan. Alleen vinden sommige rechters juist dat het allemaal te langzaam gaat.  

Deze veranderingen voltrekken zich tegen de achtergrond van een spijkerharde politieke cultuur, sterke polarisatie en een land dat, misschien net zo veel als vóór de verkiezingen, sterk verdeeld is. In de serie gaan we op de koffie bij een kritische Poolse rechter, kijken we in de keuken bij de ‘nieuwe’ omroep TVP en gaan in gesprek met Polen over de bijzondere ontwikkelingen in hun land. 

Afgelopen decennia ontwikkelde Polen zich tot een politiek laboratorium. Het land ging voorop in de wereldwijde golf van het populisme. Nu gaat het als eerste land in Europa een populistische erfenis ongedaan maken. Een handleiding hiervoor bestaat niet, de Polen moeten alles zelf uitvinden. Maar dat is ze wel toevertrouwd, als inwoners van een land waar alles altijd verandert. De rest van de wereld kijkt vol belangstelling mee.  

Over de maker

Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn. 

Over Dossier Europa

Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen? 

Over Geert Jan Hahn

Geert Jan Hahn is Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Hij studeerde, woonde en werkte in Sint Petersburg, Kyiv en Warschau. Hahn is te horen in de podcasts De Wereld en BNR Perestrojkast en heeft een eigen podcast-kanaal met dagelijkse bijdragen: 'Hahn in Europa'. 

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.
In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 
Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?
Seizoen 8: Polen
Terwijl rechts-radicale en populistische politieke bewegingen in Europa aan een opmars bezig zijn, gaat Polen juist de andere kant op. Bij de verkiezingen in oktober namen de Polen afscheid van rechts-nationalistische partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Een meerderheid van de kiezers stemde op een bonte coalitie van drie partijen, onder leiding van Donald Tusk en zijn partij Burgerplatform (PO). 
Democratie lééft in Polen. De opkomst was met 74 procent het hoogst in de recente geschiedenis van het land. Met name jongeren gingen massaal stemmen. Niet zonder reden. In acht jaar tijd opende PiS de aanval op de rechtsstaat, zette rechten van vrouwen en minderheden onder druk en transformeerde de publieke omroep in haar eigen propagandakanaal.  
Tegelijkertijd is het land nog altijd diep verdeeld. Een significant deel van de Polen stemde op PiS. Die partij zit nog altijd ingegraven in verschillende instituties. Tusk belooft het land te veranderen en de beschadigde democratie te herstellen. Daarbij is de grote vraag of dit kan zonder zélf de wet te overtreden.  
Deze serie maakt na een half jaar de balans op van de veranderingen in Polen. Sommige veranderingen gingen razendsnel. Amper een week aan de macht trok de regering-Tusk in december letterlijk de stekker uit televisiezender TVP (Telewizja Polska). De overname leidde tot een bittere politieke strijd, waarbij politici van PiS het omroepgebouw bezetten. Behalve grote verontwaardiging bij PiS leidde deze zet van Tusk ook tot kritiek uit het maatschappelijk middenveld - want hoe legaal was deze zet eigenlijk?  
Het is een discussie die in Polen breder wordt gevoerd: kun je een beschadigde democratie herstellen zonder die democratie zelf te schaden? Met name bij het herstel van de rechtsstaat, een van de belangrijkste opgaven van de nieuwe regering, speelt deze vraag. Hier lijken de nieuwe regering en Justitieminister Adam Bodnar behoedzamer te werk te gaan. Alleen vinden sommige rechters juist dat het allemaal te langzaam gaat.  
Deze veranderingen voltrekken zich tegen de achtergrond van een spijkerharde politieke cultuur, sterke polarisatie en een land dat, misschien net zo veel als vóór de verkiezingen, sterk verdeeld is. In de serie gaan we op de koffie bij een kritische Poolse rechter, kijken we in de keuken bij de ‘nieuwe’ omroep TVP en gaan in gesprek met Polen over de bijzondere ontwikkelingen in hun land. 
Afgelopen decennia ontwikkelde Polen zich tot een politiek laboratorium. Het land ging voorop in de wereldwijde golf van het populisme. Nu gaat het als eerste land in Europa een populistische erfenis ongedaan maken. Een handleiding hiervoor bestaat niet, de Polen moeten alles zelf uitvinden. Maar dat is ze wel toevertrouwd, als inwoners van een land waar alles altijd verandert. De rest van de wereld kijkt vol belangstelling mee.  
Over de maker
Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn. 
Over Dossier Europa
Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen? 
Over Geert Jan Hahn
Geert Jan Hahn is Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Hij studeerde, woonde en werkte in Sint Petersburg, Kyiv en Warschau. Hahn is te horen in de podcasts De Wereld en BNR Perestrojkast en heeft een eigen podcast-kanaal met dagelijkse bijdragen: 'Hahn in Europa'.

Advertisement