Polen is een verdeeld land. Afgelopen jaren woedde een felle politieke strijd tussen oppositiepartijen en de rechts-nationalistische regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Tienduizenden en soms honderdduizenden Poolse burgers gingen de straat op om te demonstreren voor de rechtsstaat, voor persvrijheid, voor het recht op abortus – zaken die stuk voor stuk onder druk stonden toen PiS aan de macht was.

Nu is de wind gedraaid in Polen. Bij de verkiezingen in oktober verloor PiS de macht, nu staat de liberale en pro-Europese regering van premier Donald Tusk aan het roer. Maar wie dacht dat Polen na de laatste verkiezingen in rustiger vaarwater terecht zou komen, had het mis. De nieuwe regering wil de populistische erfenis van PiS ontmantelen: ze hoopt de rechtsstaat te herstellen en nam in december bijvoorbeeld de publieke omroep over, die de afgelopen jaren een spreekbuis voor PiS was.

De regering stuit op weerstand van PiS en haar aanhangers. Ze nemen de taal over die hun politieke tegenstanders gedurende de jaren hiervoor bezigden. Juist met Tusk als premier en zijn partij Burgerplatform in de regering staan de rechtsstaat en democratie onder druk, zeggen zij nu. En net als in afgelopen jaren lopen de emoties hoog op.

Correspondent zijn in Polen is soms net alsof je niet in één, maar twee landen tegelijk werkt. Twee kanten van Polen, beide met een verschillende kijk op de wereld, en diep overtuigd van het eigen gelijk. Die ‘twee Polens’ botsen met elkaar. Afgelopen jaren nam de polarisatie zozeer toe in het Centraal-Europese land dat sommige inwoners spreken van de ‘Pools-Poolse oorlog’. Het is nog maar de vraag of daar snel een einde aan komt.

Wat willen deze twee kanten van Polen precies? Waar komen die polarisatie en emoties vandaan? Hoe heeft het populisme in Polen voet aan de grond gekregen? En wat zijn daarvan de gevolgen?

In de eerste aflevering bespreken we deze vragen en thema’s met Andrzej Bobiński, directeur van denktank Polityka Insight in Warschau, die diepgravend onderzoek doet naar de Poolse politiek en samenleving. Hij vertelt wat er voor de strijdende partijen op het spel staat.

Ook horen we Jarosław Kuisz, politiek analist en medeoprichter van Kultura Liberalna, een denktank en tijdschrift in Warschau. Kuisz publiceerde vorig jaar het boek The new politics of Poland. A case of post-traumatic sovereignty. Hij legt aan de hand van geschiedenis uit waarom politiek in Polen een existentiële zaak is.

Over de maker

Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn.

Polen is een verdeeld land. Afgelopen jaren woedde een felle politieke strijd tussen oppositiepartijen en de rechts-nationalistische regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Tienduizenden en soms honderdduizenden Poolse burgers gingen de straat op om te demonstreren voor de rechtsstaat, voor persvrijheid, voor het recht op abortus – zaken die stuk voor stuk onder druk stonden toen PiS aan de macht was.
Nu is de wind gedraaid in Polen. Bij de verkiezingen in oktober verloor PiS de macht, nu staat de liberale en pro-Europese regering van premier Donald Tusk aan het roer. Maar wie dacht dat Polen na de laatste verkiezingen in rustiger vaarwater terecht zou komen, had het mis. De nieuwe regering wil de populistische erfenis van PiS ontmantelen: ze hoopt de rechtsstaat te herstellen en nam in december bijvoorbeeld de publieke omroep over, die de afgelopen jaren een spreekbuis voor PiS was.
De regering stuit op weerstand van PiS en haar aanhangers. Ze nemen de taal over die hun politieke tegenstanders gedurende de jaren hiervoor bezigden. Juist met Tusk als premier en zijn partij Burgerplatform in de regering staan de rechtsstaat en democratie onder druk, zeggen zij nu. En net als in afgelopen jaren lopen de emoties hoog op.
Correspondent zijn in Polen is soms net alsof je niet in één, maar twee landen tegelijk werkt. Twee kanten van Polen, beide met een verschillende kijk op de wereld, en diep overtuigd van het eigen gelijk. Die ‘twee Polens’ botsen met elkaar. Afgelopen jaren nam de polarisatie zozeer toe in het Centraal-Europese land dat sommige inwoners spreken van de ‘Pools-Poolse oorlog’. Het is nog maar de vraag of daar snel een einde aan komt.
Wat willen deze twee kanten van Polen precies? Waar komen die polarisatie en emoties vandaan? Hoe heeft het populisme in Polen voet aan de grond gekregen? En wat zijn daarvan de gevolgen?
In de eerste aflevering bespreken we deze vragen en thema’s met Andrzej Bobiński, directeur van denktank Polityka Insight in Warschau, die diepgravend onderzoek doet naar de Poolse politiek en samenleving. Hij vertelt wat er voor de strijdende partijen op het spel staat.
Ook horen we Jarosław Kuisz, politiek analist en medeoprichter van Kultura Liberalna, een denktank en tijdschrift in Warschau. Kuisz publiceerde vorig jaar het boek The new politics of Poland. A case of post-traumatic sovereignty. Hij legt aan de hand van geschiedenis uit waarom politiek in Polen een existentiële zaak is.
Over de maker
<a href="https://www.linkedin.com/in/arnoutleclercq/">Arnout le Clercq</a> (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn.

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.

In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 

Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?

Seizoen 9: Oostenrijk

Dertig jaar geleden stemde de Oostenrijkse bevolking met een overtuigende tweederdemeerderheid voor de Europese Unie. Ruim 66 procent kruiste Ja aan in de stemhokjes in Oostenrijk. De opkomst lag boven de 80 procent. Maar anno 2024 lijkt de liefde voor het Europese project bekoeld. Uit een uitgebreide enquête van Der Standard blijkt dat 63 procent van de Oostenrijkers vindt dat de Unie ‘de verkeerde kant opgaat’. Waar jongeren een positief beeld van de Europese Unie hebben, zijn de pensionado's duidelijker somber gestemd. De laatste groep associeert Europa met werkloosheid, overbevolking en vervreemding. 

Kortom, Brussel zou vooral zaken willen afpakken van de Oostenrijkers. Maar het tegendeel blijkt waar. Het vrije verkeer van personen en goederen binnen de EU heeft ook Oostenrijk geholpen, blijkt uit een rapport van de Oostenrijkse Wirtschaftskammer, een organisatie die de belangen van 430.000 werkgevers en ondernemers behartigt. Dankzij de Unie groeide de Oostenrijkse economie zelfs gemiddeld 0,7 procentpunt extra jaar na jaar.Voor de extreemrechtse partij FPÖ is desalniettemin een fijne zondebok. Met anti-Europese retoriek haalt de partij van de in 2008 overleden Jörg Haider veel stemmen binnen.  

Binnen Oostenrijk vormt hoofdstad Wenen een eigen biotoop. Wenen is de koningin onder de Europese hoofdsteden. In de stad van de dromen, zoals haar bijnaam luidt, is het ene gebouw nog indrukwekkender dan het andere. De overvolle theaters en concertgebouwen volgen elkaar nauw op. Het overwicht van Wenen is enorm: op een Oostenrijkse bevolking van ongeveer 9 miljoen inwoners wonen er bijna 1,9 miljoen mensen in de hoofdstad. Ter vergelijking: een miljoen meer dan Amsterdam. Door haar omvang en ligging heeft Wenen een enorme aantrekkingskracht op buitenlanders. Wie op straat loopt, hoort gauw tien verschillende talen, vooral de Slavische talen zijn populair. Wat doet dat met de verhoudingen in de stad? 

Toen Rusland begin 2022 Oekraïne binnenviel, stelde dat Oostenrijk voor een groot dilemma. Moest Wenen de economische banden met Rusland doorsnijden of toch doorgaan? Dat blijkt niet helemaal gebeurd. Oostenrijkers bedrijven als oliemaatschappij ÖMV, Raffeisen Bank en Red Bull blijken gewoon nog actief in Rusland, ondanks de sancties vanuit de Europese Unie tegen het land van Poetin. Bovendien is Oostenrijk in grote mate afhankelijk van de energievoorziening uit Rusland. 95 procent van al het aardgas dat Oostenrijk verbruikt voor huishoudens en bedrijven, is afkomstig uit Rusland. 

Over de maker

Guy Hoeks werkt in Berlijn als Duitsland-correspondent voor Nederlandstalige media, waaronder het Algemeen Dagblad, de Belgische zakenkrant De Tijd en radio en tv. Sinds de zomer van 2021 volgt hij de laatste politieke en economische gebeurtenissen. Hij reist door Duitsland om verslag te doen van onder meer de Reichsbürger, de moeizame wederopbouw van het overstromingsgebied in de Duitse Eifel en de massale protesten tegen de opgeleefde kolenwinning. 



Over Dossier Europa

Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen? 

Over Geert Jan Hahn

Geert Jan Hahn is Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Hij studeerde, woonde en werkte in Sint Petersburg, Kyiv en Warschau. Hahn is te horen in de podcasts De Wereld en BNR Perestrojkast en heeft een eigen podcast-kanaal met dagelijkse bijdragen: 'Hahn in Europa'. 

In tijden waar verdeeldheid en onvrede over Europa toeneemt, en het belang van een verenigd Europa steeds groter wordt... Hebben we bij BNR een oplossing gevonden.
In de podcast ‘Dossier Europa’ nemen jonge Nederlandse correspondenten je mee naar alle uithoeken van Europa. Van de spanningen aan de Ierse grens, naar de levensgevaarlijke Reichsburger in Duitsland of de leegloop in Kroatië. 
Wat kan Europa dan nog betekenen? Heeft Europa dan nog een antwoord?
Seizoen 9: Oostenrijk
Dertig jaar geleden stemde de Oostenrijkse bevolking met een overtuigende tweederdemeerderheid voor de Europese Unie. Ruim 66 procent kruiste Ja aan in de stemhokjes in Oostenrijk. De opkomst lag boven de 80 procent. Maar anno 2024 lijkt de liefde voor het Europese project bekoeld. Uit een uitgebreide enquête van Der Standard blijkt dat 63 procent van de Oostenrijkers vindt dat de Unie ‘de verkeerde kant opgaat’. Waar jongeren een positief beeld van de Europese Unie hebben, zijn de pensionado's duidelijker somber gestemd. De laatste groep associeert Europa met werkloosheid, overbevolking en vervreemding. 
Kortom, Brussel zou vooral zaken willen afpakken van de Oostenrijkers. Maar het tegendeel blijkt waar. Het vrije verkeer van personen en goederen binnen de EU heeft ook Oostenrijk geholpen, blijkt uit een rapport van de Oostenrijkse Wirtschaftskammer, een organisatie die de belangen van 430.000 werkgevers en ondernemers behartigt. Dankzij de Unie groeide de Oostenrijkse economie zelfs gemiddeld 0,7 procentpunt extra jaar na jaar. Voor de extreemrechtse partij FPÖ is desalniettemin een fijne zondebok. Met anti-Europese retoriek haalt de partij van de in 2008 overleden Jörg Haider veel stemmen binnen.  
Binnen Oostenrijk vormt hoofdstad Wenen een eigen biotoop. Wenen is de koningin onder de Europese hoofdsteden. In de stad van de dromen, zoals haar bijnaam luidt, is het ene gebouw nog indrukwekkender dan het andere. De overvolle theaters en concertgebouwen volgen elkaar nauw op. Het overwicht van Wenen is enorm: op een Oostenrijkse bevolking van ongeveer 9 miljoen inwoners wonen er bijna 1,9 miljoen mensen in de hoofdstad. Ter vergelijking: een miljoen meer dan Amsterdam. Door haar omvang en ligging heeft Wenen een enorme aantrekkingskracht op buitenlanders. Wie op straat loopt, hoort gauw tien verschillende talen, vooral de Slavische talen zijn populair. Wat doet dat met de verhoudingen in de stad? 
Toen Rusland begin 2022 Oekraïne binnenviel, stelde dat Oostenrijk voor een groot dilemma. Moest Wenen de economische banden met Rusland doorsnijden of toch doorgaan? Dat blijkt niet helemaal gebeurd. Oostenrijkers bedrijven als oliemaatschappij ÖMV, Raffeisen Bank en Red Bull blijken gewoon nog actief in Rusland, ondanks de sancties vanuit de Europese Unie tegen het land van Poetin. Bovendien is Oostenrijk in grote mate afhankelijk van de energievoorziening uit Rusland. 95 procent van al het aardgas dat Oostenrijk verbruikt voor huishoudens en bedrijven, is afkomstig uit Rusland. 
Over de maker
Guy Hoeks werkt in Berlijn als Duitsland-correspondent voor Nederlandstalige media, waaronder het Algemeen Dagblad, de Belgische zakenkrant De Tijd en radio en tv. Sinds de zomer van 2021 volgt hij de laatste politieke en economische gebeurtenissen. Hij reist door Duitsland om verslag te doen van onder meer de Reichsbürger, de moeizame wederopbouw van het overstromingsgebied in de Duitse Eifel en de massale protesten tegen de opgeleefde kolenwinning. 
 
Over Dossier Europa
Dit is Dossier Europa. Nederlandse journalisten, wonend in verschillende landen binnen de EU, maken een serie van drie afleveringen over onderwerpen die voor hen én de EU belangrijk zijn. Denk aan klimaatverandering, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van diverse oorlogen of kansenongelijkheid. In hoeverre vindt Brussel dit belangrijk, en welke rol zouden deze problemen kunnen spelen in de opkomende Europese verkiezingen? 
Over Geert Jan Hahn
Geert Jan Hahn is Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Hij studeerde, woonde en werkte in Sint Petersburg, Kyiv en Warschau. Hahn is te horen in de podcasts De Wereld en BNR Perestrojkast en heeft een eigen podcast-kanaal met dagelijkse bijdragen: 'Hahn in Europa'.

Advertisement