Een paar jaar geleden leek de Zweedse neutraliteit nog voor altijd in marmer gebeiteld. Tot Rusland Oekraïne binnenviel. Toen sloeg de stemming snel om en besloten de Zweden zich na meer dan twee eeuwen militair neutraal geweest te zijn lid te worden van de NAVO. Vanaf dat moment werd de hele Baltische Zee feitelijk een NAVO-binnenzee. Tot ergernis van Rusland.

Luister ook | 4. Het Europese hart verschuift naar Polen

Na langdurig dwarsliggen van Hongarije en Turkije, werd Zweden in maart 2024 het 32e lid van de Atlantische Verdragsorganisatie. Daarmee keert ook de belangrijke rol terug van Gotland, het eiland in de Baltische zee dat de meeste mensen misschien hooguit kennen als de plek van Pippi Langkous en Villa Kakelbont. Maar de meest recente ontwikkelingen hebben weinig te maken met een kinderboek. Wie Gotland domineert, domineert feitelijk het hele vaargebied en het luchtruim van Finland, de Baltische Staten en Polen. Daarmee is Gotland een cruciale schakel geworden in de verdediging van het Europa. Die strategische plek is natuurlijk niet nieuw. De Gotlanders leven al eeuwen op een kruispunt tussen West- en Oost Europa. Ook in de Koude Oorlog had Gotland al een belangrijke rol in de verdediging van Zweden. Maar in het decennium na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was volgens de Zweden het gevaar geweken. De militaire infrastructuur werd ontmanteld, de luchtverdediging werd uitgezet en de soldaten verlieten het eiland. Rusland was immers “een gewone buur” geworden.

De geschiedenis nam een andere wending. In 2018 voerde Zweden weer de dienstplicht in en zeker sinds de Oorlog in Oekraïne is er een versnelling in het militaire denken. Op Gotland weer militaire installaties aangelegd en barakken gebouwd.  Over het algemeen staan de 60.000 eilandbewoners achter  de nieuwe militaire aanwezigheid. Maar soms botst de geopolitiek met lokale belangen. Plekken die de gemeente had aangewezen voor woningbouw worden nu opgeëist door het leger, zo vertelt de burgemeester van het eiland aan BNR.

BNR’s Europa Correspondent Stefan de Vries ging naar Gotland, en zag daar hoe een paradijselijk vakantie-eiland wordt omgevormd tot een militaire basis als onderdeel van een mogelijke Europese frontlinie.